Emotioneel Explosief Gedrag

Emotioneel Explosief Gedrag

Veel hondengedrag waar mensen zorgen over hebben of problemen mee ervaren omvat wat ik noem emotioneel explosief gedrag. Wanneer een hond een hevige emotionele reactie ervaart, dan is de hond op die momenten vaak moeilijk, nauwelijks of niet bereikbaar voor signalen van mensen. Ik leg het vaak uit door te zeggen “het hondenbrein is bezet”.

Een aantal voorbeelden van gedrag wat emotioneel explosief zou kunnen zijn, waarbij de hond positieve gevoelens ervaart:

Tijdens het achtervolgen van wegrennend wild
Tijdens het eten van iets wat de hond heerlijk vindt
Wanneer de hond achter een snel bewegend speeltje aan rent
Tijdens een trekspel waarbij de hond helemaal opgaat in het trekken

Een aantal voorbeelden van gedrag wat emotioneel explosief zou kunnen zijn, waarbij de hond negatieve gevoelens ervaart:

Tijdens een agressieve uitbarsting (bijvoorbeeld, aanslaan/blaffen, uitvallen, aanvallen)
Wanneer de hond bevriest, trilt en hijgt tijdens een bezoek aan de dierenarts of tijdens vuurwerk
Tijdens het vluchten van iets wat de hond pijn heeft gedaan of angst aanjaagt

Bij al bovenstaand gedrag ervaart de hond een hevige emotionele reactie die gepaard gaat met een flinke scheut stress/opwinding. Emoties drijven gedrag aan en zorgen dat de hond overleeft. Ze hebben dus een hele belangrijke functie en er bestaan allerlei soorten emoties en gradaties van emotionele reacties waarbij het stress/opwindingsniveau kan verschillen per situatie. Wil je meer lezen over een aantal veelvoorkomende emotionele categorieën, klik dan hier.

Wanneer de hond zo’n reactie in combinatie met hele hoge opwinding/stress ervaart is het haast onmogelijk voor het brein om informatie te verwerken die niet gerelateerd is aan de reactie zelf. Alle focus ligt dan op de functie van het betreffende overlevingsmechanisme (bijvoorbeeld, een bedreiging ontvluchten, iets opeten of najagen).

Leren tijdens emotionele explosies

Ik hoor en zie mensen vaak beweren dat een hond die een hevige emotionele reactie ervaart niet in staat zou zijn om te leren. Dat is niet correct. Leerervaringen die gerelateerd zijn aan de emotionele reacties worden vaak juist sterk opgeslagen in het brein, omdat het lichaam deze als zeer belangrijk beschouwd voor de overleving.

Sommige vormen van training maken dan ook bewust gebruik van hoge emotionele opwinding bij de hond. Denk bijvoorbeeld aan hondensporten, zoals pakwerk of vee drijven, waarbij ook sterk emotioneel aangedreven gedrag plaatsvindt.

Sterker nog, bij álle vormen van training vindt er emotioneel aangedreven gedrag plaats, dus stellen dat een hond niet zou kunnen leren wanneer deze emoties ervaart is geheel onjuist!

Hoe komt het dan dat therapeuten vaak aansturen op leren vanuit ontspanning/minimale emotionele opwinding?

Dit heeft te maken met het feit dat therapeuten vaak het gedrag van een hond willen veranderen binnen een bepaalde ‘emotie triggerende’ context. Om het gedrag op die momenten te kunnen beïnvloeden is het nodig dat de hond nog niet vol in de ongewenste emotionele reactie is ‘geschoten’. Het hondenbrein moet in staat zijn om gloednieuwe informatie te verwerken en gloednieuwe coping strategieën te ontwikkelen (waarbij ook de emotie verandert).

De therapeut probeert in veel gevallen de oorspronkelijke (door de hond zelf ontdekte) emotionele reactie en het daaruit voortvloeiende gedrag te beïnvloeden naar mensenwens (besef dat een hond in veel gevallen al een functionele overlevingsstrategie heeft ontwikkeld. Echter die strategie is niet altijd gewenst/veilig voor de omgeving van de hond) en/of naar een gezonder coping mechanisme voor de hond zelf. Om zo’n verandering voor elkaar te krijgen is het in de meeste gevallen nodig om te zorgen dat de hond nog niet al te hoge emotionele opwinding/stress ervaart (die de ongewenste reactie in gang zal zetten).Tijdens gedragstherapie wordt er dus vaak gewerkt aan verandering vanuit ontspanning.

Een emotionele switch kan ook plaatsvinden tijdens hoge emotionele opwinding

Soms kun je prettige gevoelens aanwakkeren in een context die bij de hond negatieve gevoelens aanwakkert waarbij de hond switcht van emotie.

Een voorbeeld zou kunnen zijn:

Een hond valt hevig uit richting een trigger. De therapeut houdt vervolgens een gesloten hand met sterk ruikende worst voor de neus van de hond (hierbij switcht de hond van negatief emotioneel aangedreven gedrag naar positief emotioneel aangedreven gedrag). Vanuit positieve verwachtingen past de hond het gedrag aan en snuift aan de hand waarbij de hond stopt met uitvallen. Zodra de hond gestopt is met uitvallen, laat de therapeut de stukjes worst op de grond vallen. De hond snuffelt en smikkelt gretig de worst op.

Op dat moment bevindt de hond zich zeer waarschijnlijk nog steeds in een staat van hoge emotionele opwinding. Echter, het brein heeft besloten dat het scoren van worst prioriteit heeft gekregen boven het uitvallen naar de trigger. Beiden omvat emotioneel aangedreven gedrag, maar de geur van de worst zorgde ervoor dat de hond switchte van focus, van emotie en vervolgens van gedrag.

Een goede opzet in combinatie met een uitstekende timing zou er zelfs voor kunnen zorgen dat de hond het verschijnen van de trigger leert te associeren met het verschijnen van worst, waardoor de emotie en daarmee ook het gedrag verandert.

NB: bovenstaande omvat een voorbeeld. Er bestaan ook situaties waarin bovenstaande zeer risicovol kan zijn om te proberen, dus dit is niet bedoeld als advies!

Gedragstherapie omvat nooit een vaste formule; het wordt altijd aangepast op het individu!

Elke hond heeft individuele voorkeuren, individuele coping mechanismes en een individueel herstelvermogen (van hoge emotionele opwinding richting ontspanning). Dit kan sterk afhankelijk zijn van de omgeving en situatie (context, geschiedenis, leerervaringen) waarin de hond zich op dat moment bevindt.

Iedere hond heeft een eigen drempel voor emotioneel explosief gedrag en dit kan afhankelijk zijn van de afstand tot triggers, van het volume van geluiden, maar ook van voorafgaande gebeurtenissen (en het stressniveau/opwindingsniveau van de hond).

Indien je problemen ervaart met emotioneel explosief gedrag (waarbij jouw hond onbereikbaar raakt en bijvoorbeeld geen voedsel meer aanneemt en niet meer reageert op signalen), schakel dan altijd hulp in van een betrouwbare en bijgeschoolde professional. Deze zal het gedrag & welzijn uitgebreid analyseren en gericht advies kunnen bieden op basis van de individuele welzijnsbehoeftes van álle betrokkenen.

Geschreven door Liselot Boersma, welzijnsdeskundige (PgDip CABW) en eigenaar van HondenLot, november 2020. Copy paste/directe overname van teksten of afbeeldingen is zonder schriftelijke toestemming niet toegestaan. Het delen van de URL van deze website pagina is wel toegestaan en wordt op prijs gesteld.

Meer lezen over emotionele categorieën, klik hier

Meer lezen over stress/opwinding, klik hier

Meer lezen over hondentraining, klik hier.

Meer lezen m.b.t. gedragstherapie, klik hier.

Meer lezen over hondenwelzijn, klik hier

Meer lezen m.b.t. gedragstherapie:

Artikelen van HondenLot van A tot Z