Management

Wanneer mensen ongemak ervaren door emotioneel explosief gedrag van hun hond(en), wat gepaard gaat met stress/opwinding, dan bevatten mijn behandeladviezen ook altijd management.

Bij management ligt de nadruk op het voorkomen en vermijden van situaties waarin zo’n emotionele explosie zou kunnen plaatsvinden. Daarnaast omvat het veiligheidsmaatregelen die moeten voorkomen dat de hond in geval van nood geen schade aanricht of zichzelf in gevaar kan brengen (denk dan bijvoorbeeld aan een bekende maatregel als aanlijnen).

Het advies om blootstelling aan ‘triggers’ te vermijden roept bij mensen regelmatig weerstand op. Denk aan reacties in de trend van “ja, maar, als ik constant alles uit de kast moet halen om de ongewenste reactie te vermijden en voorkomen, hoe kan mijn hond dan ooit gaan leren om wél gewenst te reageren op de situatie?”.

Daarnaast geven omstanders ook vaak commentaar wanneer ze zien dat iemand een hond uit een situatie probeert te begeleiden. Denk hierbij aan opmerkingen in de trend van “Je moet hem niet uit de situatie halen of afleiden, want zo leert hij het nooit!”.

Management is geen gedragstherapie, maar vermijden en voorkomen kan wel degelijk bijdragen aan het bereiken van verbetering. Sterker nog, met name bij honden met een aangetast herstelvermogen (honden die er lang in blijven 'hangen') is verbetering zonder management zeer waarschijnlijk niet haalbaar.

Dit heeft o.a. te maken met het hondenbrein die zich een hondenleven lang blijft doorontwikkelen. Ik leg het dan vaak uit door gebruik te maken van een metafoor. Een vergelijking met asfalt, onkruid en een jungle.

De geasfalteerde snelweg

Een emotioneel explosieve reactie (en het daaruit voortvloeiende gedrag) ontwikkelt zich binnen het hondenbrein (neurologisch gezien), razendsnel tot een soort ‘geasfalteerde snelweg’. Iedere keer dat de hond die reactie ervaart komt een gedragsstrategie naar boven en binnen het hondenbrein versterken zich ondertussen razendsnel neurologische verbindingen. De gedragsreactie omvat functioneel gedrag voor de hond (hoe ongewenst dit ook kan zijn voor sommige mensen). Denk bijvoorbeeld aan het intimiderend bestormen van onbekende prikkels (informatie vergaren) of het aanblaffen van onbekende prikkels (zelfbescherming, afstand aanhouden/creëren, invloed uitoefenen), maar denk ook aan het achtervolgen van een wegrennende haas (verlangen naar prooi). Het gedrag heeft een functie voor de hond; het dient een overlevingsdoel; een eigen belang, behoefte. Een volgende keer (bij een volgende blootstelling aan de ‘trigger’) zal de hond waarschijnlijk met hetzelfde type gedrag reageren en zo ontstaat een succesvolle strategie.

Bij voldoende herhaling ontstaan binnen het brein steeds meer neurologische verbindingen en synapsen waardoor de route (het neurologische pad) versterkt. De gedragsreactie wordt voor de hond steeds geroutineerder. Tegen de tijd dat de mens besluit dat het ongewenst is of steeds ongewenster wordt en tegen de tijd dat er misschien professionele hulp wordt ingeschakeld betreft het binnen het hondenbrein vaak al een zeer bekende route, een fijne weg, een geasfalteerde snelweg. Je ziet dan ook wel eens dat de opwinding al wat lager is en dat de hond reageert alsof de gedragsreactie een gewoonte is geworden.

Gedragstherapie, een nieuw neurologisch pad creëren, dwars door een jungle, zonder paden

Wanneer mensen de reacties van honden op ‘triggers’ willen beïnvloeden naar eigen wens, dan schets ik hen vaak de volgende situatie voor: “Ok, je hond wil zo snel mogelijk het eigen welzijn verbeteren en het brein heeft inmiddels een prachtige aangelegde snelweg richting succes gecreëerd. Maar jij zou graag willen dat het hondenbrein niet meer die snelweg opduikt, maar dat het brein dwars door struiken en bosjes gaat proberen te navigeren. Eigenlijk zeggen wij tegen het brein: hey, je kan ook dwars door de jungle proberen te gaan en een nieuwe strategie ontdekken, in plaats van over die gladde mooie snelweg waarvan je het tevredenstellende eindresultaat al weet”.

Alleen met actieve begeleiding kun je een hond geleidelijk helpen om een andere gewenste reactie en coping strategie te ontwikkelen. Alleen wanneer de hond zelf ervaart dat dit ook welzijnsbevorderend kan zijn (een nieuwe, gewenste strategie die voor de hond ook functioneel is op een vergelijkbaar niveau), dan opent zich de mogelijkheid tot het ontwikkelen van een nieuwe, gewenste neurologische snelweg binnen het brein, maar..zo lang de oorspronkelijke snelweg via de ongewenste strategie er nog naast ligt en zo lang die nog regelmatig ingeslagen kan worden en netjes wordt bijgehouden/geasfalteerd, welk pad zal het brein dan inslaan?

Die ongewenste snelweg, daar moet onkruid overheen groeien: management

Daar komt het ‘voorkomen en vermijden’ gedeelte om de hoek kijken. Want, net zoals dat een strategie zich neurologisch versterkt naarmate hij vaker beoefend wordt, zo kan diezelfde strategie ook vervagen en afbrokkelen wanneer hij totaal niet meer beoefend wordt. Door ervoor te zorgen dat de hond niet in de situatie komt waarin hij die emotionele explosie ervaart, kun je die aangelegde snelweg dus heel langzaam laten afbrokkelen. Misschien gaat er zelfs onkruid overheen groeien en misschien slibt die hele route wel dicht. Hierdoor ontstaat er een grotere kans op ingangen richting verbetering.

Management maatregelen zijn dus essentieel. Naast dat de ongewenste gedragsreactie minder prominent in het hondenbrein opgeslagen wordt, kan het voorkomen en vermijden van triggers en de daaruit voortvloeiende stressvolle situaties ook een stress-reducerend effect hebben op de hond. Hoe lager het stressniveau, hoe kleiner de kans op emotioneel explosief gedrag. Stress verlaagt namelijk de drempel voor emotionele explosies. Een ontspannen hond is minder snel geneigd om te ‘exploderen’ dan een gespannen hond.

Laat je dus niet wijsmaken dat het voorkomen van stressvolle situaties en het vermijden van triggers geen effect zal hebben op het behalen van verbetering. Het effect is zelfs essentieel!

Geschreven door Liselot Boersma, welzijnsdeskundige (PgDip CABW) en eigenaar van HondenLot, februari 2019. Copy paste/directe overname van teksten of afbeeldingen is zonder schriftelijke toestemming niet toegestaan. Het delen van de URL van deze website pagina is wel toegestaan en wordt op prijs gesteld.

Meer lezen m.b.t. gedragstherapie:

Artikelen van HondenLot van A tot Z