Website inhoud © HondenLot | KVKnr: 69598886 | Westbeemster | mail: info@HondenLot.nl |
Wat is een beloning?
Met het woord 'beloning' zal je waarschijnlijk een associatie hebben met iets wat prettig aanvoelt, een prettige emotie. Binnen de gedagsleer ligt de focus op echter niet op emotie, maar op gedrag, vandaar dat men binnen de gedragsleer liever spreekt over bekrachtiging. Een bekrachtiger omvat alles wat ervoor zorgt dat gedrag versterkt en/of herhaald wordt.
Bekrachtigd gedrag neemt toe. Hoe een dier de bekrachtiging ervaart, dat is binnen de gedragsleertheorie niet relevant. Er kan dus een wezenlijk (en emotioneel) verschil bestaan tussen het woord 'bekrachtiger' en het woord 'beloning'.
Toch wil ik mij in dit artikel wel richten op dat ietwat emotioneel beladen woord beloning, omdat dit in de volksmond de meest bekende toepassing betreft. Bij beloningen heb ik het in dit artikel dan ook over zaken die ervoor zorgen dat het gedrag toeneemt (bekrachtiging) en die de hond een prettige ervaring opleveren.
In tegenstelling tot wat veel mensen denken (die meteen droge hondenkoekjes gaan halen in de winkel), is de definitie van een beloning voor een hond een breed begrip dat sterk afhankelijk is van de individuele behoefte en de situatie. Een hond bepaalt zelf wat voor hem/haar een beloning is. Een beloning kan bestaan uit prettige gevolgen, prettige gevoelens of andere gewenste zaken die uit het gedrag voortkomen. De hond probeert zichzelf via gedrag te voorzien in eigen behoeftes.
Wat is een beloning voor jouw hond?
Indien je het gedrag van jouw hond wilt begrijpen en je invloed wilt kunnen uitoefenen op het gedrag van jouw hond via training, dan is het essentieel om uit te zoeken wat jouw hond als beloningen ervaart. Een aantal veelvoorkomende voorbeelden van beloningen zijn:
- Eetbare versnaperingen (let op: smaken verschillen! Van droge koekjes tot kaas, worst, gekookte kip, gedroogd hart, kluifjes, etc., maar ook van paardenpoep tot rottend afval.)
- Vormen van aandacht/reacties van dieren (inclusief mensen)
- Snuffelen (het vergaren van informatie)
- Achtervolgen/jagen (rennen, graven, speuren, apporteren)
- Spelen (solo of interactief met andere dieren)
- Vrijheid/toegang (bijv. een lijn die losgekoppeld wordt of deuren die open gaan)
- Iets vasthouden of slopen (trekspeeltje, een prooi, een knuffeltje, etc)
- Het verdwijnen van en/of het vergroten van de afstand tot onprettige zaken (waarbij de hond bepaalt wat onprettig is, bijv. een stofzuiger, een postbode, een voorbijganger, een andere hond, etc.)
Beloningen kunnen gedrag initiëren en lonende gevolgen kunnen het gedrag nog verder aansterken en soms zelfs compleet overnemen. Bijvoorbeeld: een hond raakt geïnteresseerd in de geur van paardenpoep. Hij benadert en besnuffelt de poep. Zijn mensen reageren hier direct op door er op af te rennen en te schreeuwen. Deze hond ervaart deze reactie als een beloning (aandacht/reactie van de mens) en ziet het als een speelse achtervolging die ingezet wordt. De volgende keren zoekt de hond alle paardenpoep op die hij tegenkomt en pakt misschien ook eens een stukje mee om lekker mee weg te rennen wanneer zijn mensen achter hem aankomen….ongewenst gedrag is geboren. Het is maar een voorbeeld, maar het geeft wel meteen de complexiteit aan van de vorming van gedrag. Waar de mensen dan wellicht denken dat de paardenpoep de beloning is, kan de beloning voor de hond ook de reactie van de mensen te zijn.
De waarde van een beloning staat niet vast
Er vallen non stop verschillende vormen van beloningen te halen in de wereld. Honden bepalen op elk moment van de dag welke vorm van beloning zij op dat moment willen halen/opzoeken via hun gedrag. Zo kan de waarde van een beloning plots veranderen. Elke hond heeft zo zijn eigen voorkeuren, die per situatie/omgeving kan verschillen. Wat in de ene situatie als een beloning ervaren wordt, kan in een andere situatie ineens totaal geen waarde meer hebben, omdat er misschien wel iets beters te halen valt of omdat het brein een totaal andere prioriteit heeft.
Zo kunnen reacties/aandacht van andere dieren soms een grotere beloning zijn dan de reactie die jij aanbiedt wanneer de hond jou aandacht geeft, bijvoorbeeld.
Een wegrennend konijn kan leuker zijn dan het trekspeeltje wat jij aanbiedt. Een stukje worst op tafel kan aantrekkelijker zijn dan het droge hondenkoekje in jouw hand. Het gooien van een tennisbal in de woonkamer, kan voor sommige honden belangrijker/lonender gevonden worden, dan het wegblaffen van voorbijgangers. Ook kan een bank een stuk prettiger aanvoelen dan een kleedje op een harde vloer.
Honden zullen bij het uiten van gedrag zoeken naar datgene wat hen het beste voorziet in de behoefte die ze op dat moment hebben.
Hier zul je rekening mee moeten houden bij hondentraining. In de tuin komt een hond misschien wel op jouw signaal wanneer je dit hebt aangeleerd met het gebruik van droge hondenkoekjes als beloning, maar in het bos zal jouw eerder ingezette beloning wellicht met iets anders moeten concurreren, waardoor deze in waarde zakt op dat moment. Wellicht zal je de oefening in het bos opnieuw moeten aanleren, maar dan door gebruik te maken van gekookte kip als beloning.
De veranderlijke waarde van beloningen, is wat het beïnvloeden van hondengedrag ingewikkelder kan maken dan gedacht. Er dient bovendien niet alleen rekening gehouden te worden met zichtbare factoren, maar ook met meespelende onderliggende emoties en de welzijnsbehoeftes van de betreffende hond.
Belonen versus 'omkopen'
Doordat beloningen gedrag motiveren en bekrachtigen, is het strategisch inzetten van beloningen de meest effectieve manier om gedrag van honden te beïnvloeden of om gedrag aan te leren. Dit vergt kennis over het hanteren van de juiste timing en vorm van beloning.
Een van de meest gehoorde tegenargumenten van mensen die terughoudend zijn ten opzichte van het inzetten van beloningen bij hondentraining is: "Je hond belonen voor gedrag is hetzelfde als omkopen”. Maar 'omkopen' is iets anders dan belonen.
'Omkopen': De hond ziet altijd eerst de beloning, voert daarna het gewenste gedrag uit en ontvangt vervolgens de beloning. Dit gedrag zal op den duur alleen herhaald worden wanneer de hond zeker weet dat er een beloning aanwezig is. Als er geen beloning wordt waargenomen, wordt het gedrag niet getoond.
Belonen: De hond voert gewenst gedrag uit (dit kan op eigen initiatief zijn of op een signaal van de mens) en ontvangt vervolgens een beloning uit een onverwachte hoek. Dit gedrag wordt op den duur herhaald, omdat de hond de kans op een beloning op het gedrag verwacht, maar niet zeker weet of het gaat komen en waar het vandaan zal komen.
Training gebaseerd op belonen geeft de beste resultaten. Dit heeft o.a. te maken met het verwachting/kans-aspect. Er zijn onderzoeken gedaan naar dit effect waar uit bleek dat dieren al gelukmakende stofjes kunnen aanmaken wanneer zij in verwachting zijn van een beloning (soms zelfs meer tijdens het verwachten dan tijdens het verwerken van de beloning). Het brein voorspelt de beloning en reageert al met gelukmakende stofjes voordat de beloning daadwerkelijk verwerkt wordt. Zo kan alleen de kans op een prijs al een prettig gevoel opleveren. Bij mensen is dit overigens ook het geval; vandaar dat gokken verslavend kan zijn. Het is wel belangrijk dat de beloning (de prijs) dan ook wel echt af en toe tevoorschijn komt (de jackpot van de loterij moet voor dit effect wel af en toe vallen).
Het gebruik maken van beloningen bij hondentraining omvat dus veel meer dan "het creëren van koekjesmachines" of "omkoping". Beloningen kunnen sterk variëren in vorm. Gelukkig is er steeds meer kennis beschikbaar voor mensen die willen leren hoe je beloningen op een effectieve manier kunt inzetten bij hondentraining.
Geschreven door Liselot Boersma, welzijnsdeskundige (PgDip CABW) en eigenaar van HondenLot, september 2015. Copy paste/directe overname van teksten of afbeeldingen is zonder schriftelijke toestemming niet toegestaan. Het delen van de URL van deze website pagina is wel toegestaan en wordt op prijs gesteld.