Emotioneel welzijn

Emotioneel welzijn van honden

Honden hebben een rijke emotionele belevingswereld.

De hersenen van honden blijken in veel gebieden op een vergelijkbare manier te zijn ingericht als de hersenen van mensen en andere zoogdieren. Diepgewortelde emoties als angst, frustratie, spel en verlangen, hebben een grote invloed op het gedrag van honden. In de hersenen bevinden zich complexe neurologische netwerken die emotionele reacties in gang zetten.

Het ontwikkelen van emotionele veerkracht en een gezond herstelvermogen is van groot belang. Milde emotionele uitdagingen, waarbij de hond alle kans krijgt om te herstellen, kunnen hieraan bijdragen.

Tot op heden werd er weinig onderzoek verricht naar de ervaring van positieve emoties bij dieren, maar er zijn onderzoeksresultaten die suggereren dat met name spel, het ontvangen van beloningen en liefdevol contact met gezinsleden bijdragen aan een positieve emotionele toestand bij honden. Ook het gevoel van controle over eigen belevenissen, in de vorm van een mate van voorspelbaarheid en de mogelijkheid om zelf keuzes te kunnen maken en gedrag te initiëren, dragen hier aan bij. Het succesvol en zelfstandig kunnen oplossen van problemen, zorgt ervoor dat honden ook op emotioneel niveau beter kunnen omgaan met uitdagingen in het dagelijks leven.

Spelen

Wanneer honden op een sociale manier spelen, worden positieve emoties aangewakkerd. Spel blijkt tevens een grote invloed te hebben op de relatie tussen hond en mens. Tijdens sociaal spel met wederzijds genot vormt de hond een emotionele band met zijn/haar spelpartner. De mate waarin en de manier waarop mensen met honden spelen kan iets zeggen over de kwaliteit van de relatie die zij met elkaar hebben. Daarnaast biedt spelen milde emotionele uitdagingen waarvan de hond vervolgens kan herstellen (bij sociaal spel is er voldoende ruimte voor herstel). Een hond die dagelijks op een vrolijke en sociale manier kan spelen, ervaart meer geluk en dit komt het welzijn ten goede.

Beloningen

Elk dier (inclusief de mens) wordt sterk gemotiveerd en aangestuurd door een drang naar prettige ervaringen. Alleen al het zoeken naar- en verwachten van een beloning kan gelukmakende stofjes vrijmaken in het brein. Mensen zouden dan ook aangespoord moeten worden om plezierige ervaringen aan te wakkeren bij het maken van contact en het beïnvloeden van het gedrag van honden. Prettige ervaringen kunnen bovendien potentiële negatieve situaties ombuigen naar positieve ervaringen. Beloningen zijn een sterke motivator voor gedrag. Wil je meer lezen over wat een beloning precies inhoudt, klik dan hier.

Liefdevol contact

Liefdevolle vachtverzorging, kroelen, tegen elkaar aan liggen, ongedwongen fysiek contact en liefdevol oogcontact kunnen prettige gevoelens opwekken bij honden. Honden hebben behoefte aan een geborgen, veilig gevoel, wat via wederzijdse genegenheid kan worden overgebracht.

Het ontbreken van voldoende sociaal en liefdevol contact kan het welzijn van honden onder druk zetten.

Gevoel van controle over eigen belevenissen

Honden die al op vroege leeftijd de mogelijkheid krijgen om zelfstandig problemen op te lossen en milde emotionele uitdagingen succesvol te verwerken, zullen met meer zelfvertrouwen (een optimistisch gevoel) door het leven gaan. Een hond op eigen tempo de wereld laten ontdekken draagt hieraan bij. Honden zijn van nature nieuwsgierig en zoeken graag beloningen op. Door een hond te belonen voor het maken van gewenste keuzes zal niet alleen het zelfvertrouwen van de hond groeien, maar ook gewenst gedrag worden aangewakkerd en versterkt.

Een van de grootste misverstanden over honden is dat zij controle zouden willen uitoefenen over andere leden van het gezin. Een hond heeft geen behoefte aan controle over anderen, een hond heeft vooral sterk de behoefte aan controle over het eigen leven. Hierbij kan voorspelbaarheid ook een rol spelen. Door een hond duidelijkheid te bieden, consequent te reageren en een mate van routines aan te houden, leert een hond wat hij kan verwachten. Weten wat je te wachten staat kan bijdragen aan een gevoel van stabiliteit en veiligheid. Het bieden van een mate van voorspelbaarheid en routine kan dan ook bijdragen aan het welzijn van honden. Echter, voor het waarborgen van emotionele veerkracht is wel een mate van uitdaging nodig. Ook hierbij gaat het om een gezonde welzijnsbalans.

Bescherming tegen negatieve ervaringen, een valkuil?

Als mens heb je de verantwoordelijkheid om goed te zorgen voor de hond waarmee je samenleeft. Natuurlijk is het niet mogelijk om alles wat er in de wereld plaatsvindt aan te sturen of te controleren. Zo is het niet realistisch om te garanderen dat jouw hond nooit een negatieve ervaring zal opdoen. Behalve dat het niet realistisch is, kan overmatige, goed bedoelde “bescherming” er ook toe leiden dat een hond niet voldoende socialiseert of niet voldoende leert om te herstellen na een negatieve ervaring. De hond bouwt dan geen emotionele veerkracht op. Door een hond te isoleren zou je eventuele toekomstige negatieve ervaringen zelfs extreem kunnen verergeren. Isolatie vormt tevens een bedreiging voor de gedragsmatige behoeftes van honden, dus dit is geen goed idee.

Op zoek gaan naar negatieve ervaringen voor jouw hond, is echter ook geen goed plan. In de meest ideale wereld, zal een hond, op eigen tempo en met voldoende vrijheid van keuze, zelf leren om negatieve ervaringen op een gezonde manier te verwerken met een snel herstel. Dit is iets wat per individu zal verschillen en het is iets wat een hond overkomt tijdens het ontdekken van de buitenwereld, of in huis, wanneer hij teleurstellingen te verwerken krijgt, bijvoorbeeld. Het compleet voorkomen van negatieve ervaringen is dus niet realistisch, maar het bieden van voldoende bescherming en veiligheid valt wel aan te raden.

Het actief aanwakkeren van negatieve emoties als bijvoorbeeld angst is zeer af te raden. Zo kan een angstreflex o.a. agressieve reacties opwekken of zorgen dat een hond geen initiatief meer durft te tonen, wat in ernstige gevallen (mishandeling) kan ontaarden in depressiviteit. Het is mede hierdoor dat mensen inmiddels weten dat het toedienen van straf in de vorm van traditionele correcties, schadelijk kan zijn voor het welzijn van honden.

Geschreven door Liselot Boersma, welzijnsdeskundige (PgDip CABW) en eigenaar van HondenLot, mei 2016. Copy paste/directe overname van teksten of afbeeldingen is zonder schriftelijke toestemming niet toegestaan. Het delen van de URL van deze website pagina is wel toegestaan en wordt op prijs gesteld.

Meer lezen:

Referenties:

Appleby, D.L., Bradshaw, J.W.S., Casey, R.A. (2002). Relationship between aggressive and avoidance behaviour by dogs and their experience in the first six months of life. Veterinary Record, 150, p. 438.
Boissy, A., Manteuffel, G., Jensen, M.B., Moe, R.O., Spruijt, B., Keeling, L.J., Winckler, C., Forkman, B., Dimitrov, I., Langbein, J., Bakken, M., Veissier, I., Aubert, A. (2007). Review: Assessment of positive emotions in animals to improve their welfare. Physiolology & Behavior 92, pp. 375–397.
Bradshaw, J.W.S., Pullen, A., Rooney, N.J. (2014). Why do adult dogs ‘play’?. Behavioural Processes, Volume 110, pp. 82-87.
Manteca, X. (2016). Welfare of Companion Animals. Unpublished lecture notes of the first year of the Postgraduate Course in Companion Animal Behaviour and Welfare, Odisee University College, Department Gent.
Panksepp, J. (1998) Affective neuroscience: The foundations of human and animal emotions. New York: Oxford University Press.

Artikelen van HondenLot van A tot Z