Stress-signalen herkennen

Stress-signalen herkennen

Voor de overleving van dieren is het van belang dat conflicten zo veel mogelijk voorkomen kunnen worden. Verwondingen die voort kunnen komen uit schadelijke conflicten kunnen immers levensbedreigend zijn.

Mede hierdoor zijn honden van nature conflictvermijdende dieren. Via geritualiseerde signalen kunnen honden elkaar op subtiele wijze kenbaar maken dat zij zich niet op hun gemak voelen bij een bepaalde situatie of dat zij liever geen interactie wensen aan te gaan.

Deze signalen leren honden via ervaring (vaak als eerste via de moeder en nestgenoten). Goed gesocialiseerde honden zullen hier gepast op reageren door ruimte en rust te bieden op momenten dat er spanning oploopt.

Gebleken is dat honden over de hele wereld dezelfde herkenbare signalen kunnen tonen. Signalen die iets kunnen zeggen in de trend van: "Geef mij ruimte, ik wens geen conflict". Sommige mensen noemen dit 'kalmerende signalen', omdat deze signalen agressie blijken te sussen. Uit onderzoek blijkt dat veel honden hun gedrag aanpassen wanneer zij dergelijke signalen waarnemen; met name wanneer er sprake is van oplopende spanning.

Een conflictgevoel gaat gepaard met stress. Er zijn onderzoeken gedaan naar honden die stress ervaarden en tijdens de (behoorlijk nare) experimenten werden diverse van deze herkenbare geritualiseerde signalen gelinkt aan stress. Veel van deze signalen worden daarom ook geregeld stress-signalen genoemd.

Honden tonen deze signalen ook richting andere diersoorten, waaronder mensen. Als je met honden omgaat is het belangrijk dat je deze signalen herkent, zodat je kunt inschatten of een hond zich wellicht ongemakkelijk voelt bij een situatie of interactie. Wanneer je deze signalen waarneemt kun je de hond verlichting en opluchting bieden door de hond uit de situatie te begeleiden of door zelf meer afstand te nemen indien de signalen naar jou toe gericht zijn.

Indien je zorgen hebt over- en/of problemen ervaart met het gedrag van jouw hond, overweeg dan om een betrouwbare deskundige in te schakelen die welzijnsgericht advies kan bieden.

Het risico op agressie en bijtincidenten zou verlaagd kunnen worden wanneer mensen zich meer bewust zouden zijn van de vele signalen die de honden kunnen afgeven wanneer zij ongemak ervaren. Gepast reageren door ruimte en veiligheid te bieden kan het risico op escalatie verkleinen.

Een aantal veelvoorkomende signalen die gerelateerd kunnen zijn aan ongemak, stress, conflict:

Wegdraaien van het hoofd en wegkijken. De hond draait zijn hoofd weg van datgene wat hij wil vermijden.

Tongelen (hierbij likt de hond zijn lippen en/of neus af)
Ogen sluiten, langzaam knipperen met de ogen
Vertraagd bewegen (sluipen)
Lichamelijk wegdraaien, algehele afwending
Gapen
Hijgen
Oogwit laten zien (vanuit een schuine hoek kijken waarbij je overduidelijk witte randen te zien krijgt rondom de ogen)
Pootje liften (vaak wordt een van voorpoten kort of voor een langere tijd opgetild)
Afschudden (hierbij schud de hond spanning uit het lijf en probeert de hond te herstellen van een stressvolle situatie)
Vocaliseren (piepen, blaffen, janken)
Lichamelijke onrust (druk doen, hyperactiviteit)
Het plots stijf sluiten van de bek
Bevriezen (het hele lichaam verstijfd)
Overspronggedrag (plots krabben, 'uit het niets' beginnen met graven, druk beginnen te snuffelen of overdreven druk spelgedrag inzetten, niezen)
Dippen, waarbij de hond lichamelijk in elkaar duikt.
Trillen
Op de rug liggen, vaak inclusief het optrekken van pootjes en wegkijken.

Veel van deze signalen worden gecombineerd ingezet.

Belangrijk: laat de context altijd meebepalen

Let op: niet elke hond die bijvoorbeeld gaapt of de tong over de neus haalt is per definitie zorgelijk gestrest. Lang niet alle vormen van stress zijn ernstig. Stress komt ook voor bij positieve opwinding (spel, plezier, vriendschappelijke begroetingen). Daarnaast kunnen er binnen de lichaamstaal van honden ook sterke individuele verschillen bestaan. Laat daarom de context altijd meebepalen bij jouw overweging om wel of niet in te grijpen.

Heeft jouw hond net gegeten en haalt hij de tong over zijn neus? Dan is de kans groot dat daar nog wat lekkers op zit. Is een kind jouw hond aan het knuffelen en haalt de hond de tong over de neus (misschien in combinatie met wegkijken of andere signalen), grijp dan rustig in en creëer afstand tussen hond en kind.

Ligt jouw hond heerlijk in zijn mand en gaapt hij een keer voordat hij diep in slaap valt? Dan is er waarschijnlijk niets aan de hand. Wordt de hond opgetild en geeft hij vervolgens een gaap, dan kun je er vanuit gaan dat de hond zich ongemakkelijk voelt bij de situatie. Zo zijn er tal van voorbeelden. Uiteindelijk is de context waarin de signalen plaatsvinden van grote invloed op de daadwerkelijke betekenis van de signalen.

Meer lezen over de lichaamstaal van honden, klik hier.

Meer lezen m.b.t. gedragstherapie, klik hier.

Geschreven door Liselot Boersma, welzijnsdeskundige (PgDip CABW) en eigenaar van HondenLot, april 2015. Copy paste/directe overname van teksten of afbeeldingen is zonder schriftelijke toestemming niet toegestaan. Het delen van de URL van deze website pagina is wel toegestaan en wordt op prijs gesteld.

Referenties:

Beerda, B., Schilder, M.B.H., van Hooff, J.A.R.A.M., de Vries, H.W. (1997). Manifestations of chronic and acute stress in dogs. Applied Animal Behaviour Science 52, pp. 307-319.
Mariti, C., Falaschi, C., Zilocchi, M., Fatjò, J., Sighieri, C., Ogi, A., Gazzano, A. (2017), Analysis of the intraspecific visual communication in the domestic dog (Canis familiaris): a pilot study on the case of calming signals, Journal of Veterinary Behavior

Meer lezen m.b.t. gedragstherapie:

Artikelen van HondenLot van A tot Z