Counter Signaleren

Counter signaleren

Het is mogelijk om ongewenst gedrag te voorkomen met behulp van een signaal waarmee je tijdig gewenst gedrag in gang zet. Het woord 'counter' staat in deze voor een soort tegenstoot, weerlegging of verijdeling en het woord 'signaleren' staat in deze voor het afgeven van een (voor de hond bekend) signaal. Denk aan een hond die onderweg is naar de borrelhapjes op een salontafel, of aan een hond die van plan is om tegen je op te springen. Het betreft dus gevallen waarbij jij ongewenst gedrag kan zien aankomen/voorspellen. Met counter signaleren kun je de aanzet voor ongewenst gedrag doorbreken, zonder dat het ongewenste gedrag daadwerkelijk plaatsvindt. Hoe gaat dit precies in zijn werk; hoe kun je zorgen dat het succesvol is en blijft; wat is het voordeel en wat is het verschil tussen counter signaleren en counter conditioneren? In dit artikel ga ik hier dieper op in.

De sleutelrol van het signaal

Tijdens training, leert een hond dat bepaald gedrag consequent een bepaald gevolg heeft. Wanneer je dit op een leuke manier aanpakt, leert een hond dat gewenst gedrag prettige gevolgen heeft, waardoor de hond dit gedrag steeds vaker gaat laten zien om die prettige gevolgen (de beloning) vaker te ervaren. Wanneer de hond het gedrag duidelijk heeft gekoppeld aan de beloning, kun je consequent een signaal toevoegen, waarbij de hond een link leert te leggen tussen dat signaal, het gedrag en de beloning. Wanneer de beloning vervolgens alleen nog maar volgt op het gewenste gedrag nadat je het signaal gegeven hebt, dan zal de hond snel doorhebben dat het alleen loont om het gewenste gedrag te laten zien op jouw signaal. Het signaal krijgt hierbij een sleutelrol.

Wat is counter signaleren?

Een counter signaal is een aangeleerd (voor de hond bekend) signaal dat je geeft op het moment dat je constateert dat een hond een aanzet maakt richting ongewenst gedrag. Op dat moment geef je de hond een signaal wat gewenst gedrag in gang zet wat onverenigbaar is met het ongewenste gedrag. Een hond kan niet zitten en opspringen tegelijk, bijvoorbeeld. Vandaar dat het signaal ‘zit’ vaak gegeven wordt door mensen die de aanzet tot opspring gedrag willen doorbreken. Het mooie hier van is, is dat wanneer je het ‘zitten’ vervolgens ook nog eens actief beloont, dat de hond dit gedrag vaker zal gaan laten zien. Met counter signaleren voorkom je dus niet alleen ongewenst gedrag, maar creëer je ook een toename van gewenst gedrag.

Hoe kun je zorgen dat counter signaleren succesvol is en blijft?

Hierbij speelt de beloning op het gewenste gedrag een doorslaggevende rol, want hoe prettiger die beloning door de hond ervaren wordt, hoe groter de kans dat de hond gewenst gedrag op jouw signaal zal verkiezen boven het ongewenste gedrag. (Meer lezen over belonen, klik hier) Wat echter nòg belangrijker is, is dat je de hond ook voorziet in de behoefte waar het ongewenste gedrag waarschijnlijk aan tegemoet was gekomen.

Vraag jezelf dus altijd af: wat drijft deze hond om die aanzet voor dat ongewenste gedrag te maken en hoe kan ik ervoor zorgen dat deze hond toch in die behoefte wordt voorzien zonder dat er ongewenst gedrag aan te pas komt?  

Om bij het voorbeeld van opspringen te blijven: Waarom springt een hond op tegen een mens? Dat kan verschillende motieven hebben, maar vaak speelt een vorm van aandacht, reactie of het vergaren van informatie een grote rol. Indien je een hond hier geen enkele kans voor biedt, dan zal deze behoefte blijven door-sluimeren. Zo zou je kunnen overwegen om, na het counter signaal, het gewenste gedrag te belonen met de behoefte die de hond op dat moment heeft: de mogelijkheid om aan jou te kunnen snuffelen en contact te maken. Dit kun je bijvoorbeeld toelaten doordat je even hurkt wanneer het een klein hondje betreft die netjes voor je gaat zitten of door een hond in elk geval de mogelijkheid te geven om aan jou te snuffelen terwijl hij zit. Of door een hond aan te halen,indien de hond duidelijk behoefte heeft aan fysiek contact. Zo kan een hond leren dat zitten aandacht, informatie of contact oplevert. Hierdoor zal de aanzet voor het ongewenste opspring-gedrag uitdoven en zal het beloonde gedrag, het zitten, vaker worden ingezet.

Nog een voorbeeld: een hond is sluipend onderweg naar een groep ganzen in een weiland. De eigenaar geeft een fluitsignaal en zet hiermee een ‘hierkomen’ oefening in gang. De hond draait om en nadert de eigenaar, die vervolgens een knuffeltje of piepspeeltje enthousiast de andere kant op gooit. De hond krijgt hierbij alsnog de kans om iets op te jagen èn te vangen (iets wat bij opvliegende ganzen waarschijnlijk niet was gelukt), waardoor die behoefte toch tot uiting kan komen. Dergelijke vormen van counter signaleren kunnen zeer succesvol zijn en dankzij de passende, voldoeninggevende beloning zullen zij ook succesvol blijven.

Het voordeel van counter signaleren

Het grootste voordeel van counter signaleren is dat je de hond niet de kans geeft om ongewenst gedrag te beoefenen, waarbij er ook geen ongewenste beloning kan plaatsvinden. Bovendien kun je met counter signaleren voorkomen dat je gaat corrigeren. Met name aan traditioneel corrigeren kleven vele nare risico’s, zoals een beschadiging van de band tussen hond en mens (meer hierover is te lezen in mijn artikel over corrigeren). Daarnaast is corrigeren altijd een vorm van reageren op ongewenst gedrag. Wanneer het jouw intentie is om te corrigeren laat je een hond dus altijd eerst ‘de fout in gaan’. Om effectief te corrigeren, zal een hond negatieve gevolgen moeten ondervinden op het ongewenste gedrag, waardoor dit gedrag afneemt of stopt. Hier komen àltijd negatieve emoties aan te pas (bij traditionele correcties betreft dit angst, bij moderne correcties betreft dit frustratie). Wanneer je het ongewenste gedrag voorkomt door te counter signaleren, blijf je juist actief op het gebied van positieve emoties, want doordat de hond gewenst gedrag uitvoert in plaats van ongewenst gedrag, kun je de hond hiervoor belonen. Dit komt het welzijn van zowel hond als mens ten goede. Counter signaleren levert voor alle betrokkenen een win win situatie op.

Wat is het verschil tussen counter signaleren en counter conditioneren?

Deze laatste alinea is wellicht alleen interessant voor hondenprofessionals, maar toch wil ik het genoemd hebben. Bij counter signaleren ben je bezig om gedrag in gang te zetten wat niet samen kan gaan met ongewenst gedrag. Het gaat hier dus puur om een gedragsmatige invloed.

Bij counter conditioneren ben je bezig om de emotionele reactie op een bepaalde prikkel te veranderen. Dit zijn twee compleet verschillende dingen. Tijdens gedragstherapie worden deze twee technieken nog wel eens door elkaar gehaald en dit kan in sommige gevallen onverstandig zijn en zelfs leiden tot een schijnoplossing of symptoombestrijding. Hieronder een voorbeeld waarbij counter signaleren leidt tot een schijnoplossing:

Een hond valt uit aan de lijn wanneer deze andere honden passeert. Met counter signaleren kun je, puur gedragsmatig gezien, het uitvallen aan de lijn stoppen door de hond op tijd te signaleren om te gaan zitten of om oogcontact te maken met de eigenaar. Een zittende of wegkijkende hond zal niet hysterisch kunnen uitvallen naar passerende honden. Hierdoor zou je het ongewenste gedrag (het uitvallen) kunnen doorbreken/stoppen. Echter, met zo’n “oplossing” kom je totaal niet tegemoet aan de behoeftes van de hond en houdt je geen rekening met de onderliggende emotionele motivatie die het uitvalgedrag bij de hond in gang zet. Stel dat de hond uitvalt naar andere honden uit angst (emotie), omdat deze hond andere honden als zeer bedreigend (negatief) ervaart. Doordat de hond zit of oogcontact met de eigenaar maakt, vertoont de hond geen ongewenst gedrag, maar het gevoel wat bij de hond vrijkomt tijdens het zien van andere honden (angst) blijft in dit geval onveranderd! Zo kan de zittende hond op dat moment nog steeds angst ervaren, ook al valt hij op dat moment niet uit. Counter signaleren levert in zo’n geval een absolute schijnoplossing!

Bij dergelijk probleemgedrag wat bijvoorbeeld wordt aangestuurd door een negatieve emotie als angst, levert counter conditioneren, waarbij je via een gecontroleerd proces aan de slag gaat met het geleidelijk veranderen van de emotionele reactie op andere honden, een humanere oplossing die het welzijn van de hond aanzienlijk meer tegemoet zal komen.

Counter conditioneren betreft dus een totaal andere techniek en insteek, dan counter signaleren.

Geschreven door Liselot Boersma, welzijnsdeskundige (PgDip CABW) en eigenaar van HondenLot, maart 2017. Copy paste/directe overname van teksten of afbeeldingen is zonder schriftelijke toestemming niet toegestaan. Het delen van de URL van deze website pagina is wel toegestaan en wordt op prijs gesteld.