Rijgedrag. Waarom? 

Bestijgen/rijden, zonder dat er sprake is van voortplanting, is een veel voorkomend fenomeen onder honden. Er zijn honden die op knuffels of dekentjes rijden, er zijn honden die de benen van mensen bestijgen en het komt ook veel voor tussen honden onderling. Al met al is het gedrag wat voor veel hondeneigenaren als gênant wordt ervaren. 

Waarom doen honden dit?

Er zijn vele uiteenlopende meningen en theorieën over. Sommige mensen beweren dat het bestijgen onderdeel is van spel, anderen beweren dat het te maken heeft met dominantie. Uiteraard koppelen ook veel mensen het bestijgen aan voortplantingsdrift en seksueel getint gedrag. Net zoals bij kwispelen of blaffen, wat vele uiteenlopende betekenissen kan hebben, kan ook de verklaring voor bestijging per hond en per situatie verschillend zijn. Hieronder worden een aantal verklaringen gedeeld.

Opwinding of ongerustheid

In alle gevallen is er tijdens het bestijgen sprake van een emotionele reactie, denk hierbij aan bijvoorbeeld frustratie of angst. Bij emotionele reacties speelt ook stress of opwinding een rol (niet per se seksuele opwinding, maar ook opwinding in het algemeen). Onderzoek toonde aan dat bestijging aanzienlijk vaker voorkomt bij druk spelende honden. Dit kan heel goed te maken hebben met opwinding die tijdens spel kan oplopen. Die opwinding wordt vervolgens door de hond tot uiting gebracht en afgereageerd via het bestijgen en rijden. Er kan zo veel (sociale) opwinding in het lichaam van de hond opbouwen, dat de hond een gedeelte van de opgedane opwinding omzet in gedrag wat uit z'n verband is geraakt. Zo kan een hond gaan rijden, zonder dat er sprake is van daadwerkelijke voorplantingsdrift.

Opwinding vindt niet alleen plaats tijdens spelen. Een hond kan ook opgewonden, ongerust en/of gestrest raken bij binnenkomst van bezoek, of wanneer er een onbekende hond in het huis van een een hond verblijft, of wanneer hij signalen waarneemt die aangeven dat hij gaat wandelen. Allemaal situaties waarbij de hond uit opwinding of stress kan gaan bestijgen/rijden. In de meeste van deze gevallen is het bestijgen een vorm van overspronggedrag, ook wel conflictgedrag genoemd. Dit niet logisch lijkende (misplaatste) gedrag wordt ingezet wanneer twee gedragssystemen met elkaar botsen. Bijvoorbeeld: een hond die buiten bij het zien van een onbekende hond zowel wil toenaderen als vluchten en vervolgens heel druk begint te graven. Het graven kan in zo'n geval gezien worden als overspronggedrag.

Dominantie*

Veel hondenliefhebbers zien bestijgen als een teken van dominantie en het uitoefenen van controle over anderen. Wat is dominantie precies en waar past bestijgen in dat plaatje? Volgens de biologische wetenschap en veterinaire gedragskunde is dominantie geen karaktereigenschap, maar wordt het als term gehanteerd bij het voorspellen van interacties tussen twee individuen die een sociale relatie met elkaar hebben. Een individu kan als dominant omschreven worden wanneer er duidelijk sprake is van een vaststaand patroon waarbij verschillende situaties steeds voordelig uitpakken voor hetzelfde individu. Denk hierbij aan toegang tot belangrijke bronnen als voedsel, een geprefereerde rustplaats of voortplantingspartner. Het consequent 'winnende' individu is in dat geval dominant te noemen ten opzichte van het andere individu. Wanneer deze status is vastgesteld, stelt het andere individu zich zodanig op (onderdanig, toegevend) dat het dominante individu iedere keer zijn voordeel behaald. Hiermee wordt eventuele escalatie (agressie, vechten) voorkomen. Dominantie dient biologisch gezien dus vooral als een model waarmee vrede bewaard kan worden tussen individuen.

Bij onderzoeken naar interacties tussen honden is het tot op heden nog niet gelukt om het bestijgen te linken aan dominantie. Je zou dan namelijk verwachten dat de hond die bestijgt een dominante status heeft of verkrijgt en daarmee dan dus ook z'n voordeel behaald in andere situaties met onderdanig gedrag van de tegenpartij als gevolg. Dit bleek niet te bewijzen. Honden die zich 'onderdanig' gedroegen (verlaagd benaderen, bek likken), bestegen zelf ook regelmatig de honden waarbij ze dit gedrag toonden. Een hond is dus zeer waarschijnlijk niet bezig met het behalen van een dominante status wanneer deze andere honden, mensen of objecten bestijgt.

Sociale provocatie

Het bestijgen zou ook gezien kunnen worden als een vorm van sociaal contact en het onderzoeken van een sociale band. Honden kunnen bestijgen om aandacht af te dwingen, of om een reactie uit te lokken (aangeleerd gedrag). Soms lijkt het op een soort 'pesten en testen' waarbij een hond aandacht/reacties probeert uit te lokken en meteen test hoe ver hij kan gaan. Niet elke hond is hier van gediend. De meeste honden ervaren het niet als prettig wanneer zij bestegen worden.

Hormonaal

Bestijgen komt voor bij zowel pups als volwassen honden, bij zowel reutjes als teefjes en bij zowel gecastreerde (of gesterriliseerde) als ongecastreerde (intacte) honden. Wanneer teefjes loops zijn is er wel een grotere drang voor reutjes om teefjes te bestijgen en loopse teefjes laten ook uitnodigend gedrag zien waarbij zij zich aanbieden. Hormonen kunnen van invloed zijn op het opwindingsniveau van honden en ook op de mate van impusiviteit en emotionele explosiviteit. Sommige hormonen stimuleren voortplantingsdrang met bestijgen als gevolg. Vaak gaat dit gepaard met het likken aan elkaars geslachtsdelen en soms gaan reutjes er zelfs een beetje van klappertanden. Onderzoek heeft aangetoond dat de drang voor reutjes om te bestijgen iets lijkt af te nemen nadat castratie heeft plaatsgevonden. Castratie zorgt er echter over het algemeen niet voor dat het gedrag compleet wordt uitgedoofd. Er gaat dus meer achter bestijgen schuil dan alleen invloed van voortplantingshormonen.

Aangeleerd gedrag

Hoewel er ook een instinctieve factor mee kan spelen bij, met name, voortplantingsdrift om te bestijgen, betreft het in de meeste gevallen aangeleerd gedrag. We dienen dus rekening te houden met een motiverende factor. De hond haalt er iets prettigs uit voor zichzelf, wat als gevolg heeft dat hij het gedrag gaat herhalen. Aandacht/de reactie die er op volgt (ook voor aandacht van mensen geldt dat elke vorm van reageren gezien kan worden als aandacht, zelfs als het negatief bedoeld is) kan een motiverende factor zijn, maar het kan ook zijn dat de hond het bestijgen lichamelijk als prettig ervaart. De hond leert dan om op een voor hem prettige manier een overschot aan opwinding/stress/energie kwijt te raken. Het bestijgen kan in sommige gevallen (vaak wanneer er sprake is van stress) zelfs onderdeel worden van obsessief-compulsief gedrag, waarbij het gedrag overmatig uitgevoerd wordt. In dat geval doe je er goed aan om een professionele, gediplomeerde gedragstherapeut in te schakelen.

Conclusie

Er kunnen diverse redenen zijn waarom je hond bestijgt/rijdt. Wanneer je er achter probeert te komen waarom jouw hond dit gedrag vertoont, kan het helpen om bijvoorbeeld te noteren wat er vooraf gaat aan het bestijgen (een soort dagboekje) en wat er daarna gebeurt. Dit zou kunnen helpen in het vinden van een verklaring die past bij jouw hond. Vervolgens kun je beslissen of het iets is wat je moet voorkomen/managen of dat het volkomen onschadelijk is. Let vooral goed op eventuele stress-signalen (bij zowel de hond die bestijgt, als de eventuele hond die bestegen wordt!). Wanneer er sprake is van stress-signalen waar niet gepast op wordt gereageerd (met afstand nemen, ruimte bieden), dan doe je er verstandig aan om je hond op een vriendelijke manier uit de situatie te begeleiden. Het gedrag kan ook omgebogen worden, door de hond te motiveren om ander gedrag te tonen of door de hond iets anders aan te bieden om te doen. Verder is het goed om te realiseren dat het een zeer bekend fenomeen is onder honden. Je hoeft je er als eigenaar dus absoluut niet voor te schamen. Het is onderdeel van veelvoorkomend hondengedrag.

*Meer lezen over dominantie bij honden? Klik hier.

Geschreven door Liselot Boersma, welzijnsdeskundige (PgDip CABW) en eigenaar van HondenLot, mei 2015. Copy paste/directe overname van teksten of afbeeldingen is zonder schriftelijke toestemming niet toegestaan. Het delen van de URL van deze website pagina is wel toegestaan en wordt op prijs gesteld.

Referenties:

• American Veterinary Society of Animal Behavior (2008). Position Statement on the Use of Dominance Theory in Behavior Modification of Animals.
• Bekoff, M. (1974). Social play and play-soliciting by infant canids. Am. Zoo. 14(1): 323–340.
• Bergman, L. (2012). Canine Mounting: An Overview. Applied Behavior / North American Veterinary Conference Clinician’s Brief, January 2012: 61-63.
• Drews, C. (1993). The concept and definition of dominance in animal behaviour. Behaviour 125 (3/4): 283–313.
• Neilson, J.C., et al. (1997). Effects of castration on problem behaviors in male dogs with reference to age and duration of behavior. JAVMA 211 (2): 180–182
• Pal, S.K. (2008). Maturation and development of social behaviour during early ontogeny in free-ranging dog puppies in West Bengal, India. Applied Animal Behavior Science 111 (1): 95–107

Meer opvallende vragen:

• Waarom eten honden gras?
• Weet jouw hond hoe laat het is?
• Trekspel, wel of niet doen?
• Hond op de rug, onderdanig?
• Zijn honden kleurenblind?
• Kan een hond zich schuldig gedragen?
• Waarom is het straffen van honden zo populair onder mensen?
• Feromonen - wat weten we?
• Diensten van HondenLot