Bestijgen

Rijgedrag. Waarom?

Rijgedrag zonder dat er sprake is van voortplanting komt geregeld voor bij honden. Er zijn honden die op knuffels of dekentjes rijden. Er zijn honden die de benen van mensen bestijgen en het komt ook voor tussen honden onderling. Al met al is het gedrag wat door veel hondeneigenaren als gênant wordt ervaren.

Waarom doen honden dit?

Er bestaan uiteenlopende meningen en theorieën over. Sommige mensen beweren dat rijgedrag onderdeel is van spel, anderen beweren dat het te maken heeft met dominantie. Uiteraard koppelen ook veel mensen het aan voortplantingsdrift en seksueel getint gedrag.

Net zoals bij kwispelen of blaffen, wat vele uiteenlopende betekenissen kan hebben, kan ook de verklaring voor rijgedrag per hond en per situatie verschillend zijn. Hieronder worden een aantal verklaringen gedeeld.

Opwinding of ongerustheid

In alle gevallen is er sprake van emotionele reacties, denk bijvoorbeeld aan gevoelens van lust, frustratie of angst. Bij emotionele reacties speelt ook emotionele opwinding een rol (niet per se seksuele opwinding). Hier komt stress bij vrij. Een van de onderaan dit artikel genoemde onderzoeken beweert dat rijgedrag aanzienlijk vaker voorkomt bij druk spelende honden. Dit kan heel goed te maken hebben met opwinding/stress die tijdens spel kan oplopen. Die opwinding kan door de hond worden afgereageerd via het bestijgen en rijden. Er kan dan zo veel (sociale) opwinding in het lichaam van de hond opborrelen dat de hond een gedeelte van die opgedane opwinding omzet in gedrag wat uit z'n verband lijkt te zijn geraakt. Zo kan een hond plots gaan rijden zonder dat er enige sprake is van voorplantingsdrift.

Opwinding vindt niet alleen plaats tijdens spelen. Een hond kan ook opgewonden, ongerust en/of gestrest raken in situaties die de hond als opwindend/spannend ervaart. Bijvoorbeeld bij binnenkomend bezoek of wanneer er een onbekende hond in het huis van een een hond verblijft of wanneer een hond verwacht dat hij eten gaat krijgen of gaat wandelen. Allemaal situaties waarbij de hond vanuit opwinding/stress kan gaan bestijgen/rijden. In de meeste van deze gevallen is het rijgedrag een vorm van overspronggedrag, ook wel conflictgedrag genoemd. Dit niet logisch lijkende (misplaatste) gedrag kan tot uiting komen wanneer verschillende gevoelens aangewakkerd worden die elk verschillende vormen van gedrag aandrijven. Bijvoorbeeld een hond die bij het zien van een onbekende hond zowel wil toenaderen vanuit gevoelens van nieuwsgierigheid als vluchten vanuit gevoelens van angst. De hond kan afwisselend naderen en terugdeinzen (ambivalent gedrag), maar er kan ook plots geheel andersoortig gedrag tot uiting komen dat totaal buiten de context valt. Plots begint de hond heel druk te graven, bijvoorbeeld. Het graven kan in zo'n geval gezien worden als overspronggedrag. Zo kan een hond ook plots gaan rijden in onverwachte, onlogisch lijkende situaties.

Dominantie*

Veel hondenliefhebbers zien rijgedrag als een teken van dominantie en het willen uitoefenen van controle over anderen. Wat is dominantie precies en waar past rijgedrag in dat plaatje? Volgens de biologische terminologie en gedragskunde is dominantie geen karaktereigenschap, maar wordt het als term gehanteerd bij het voorspellen van interacties tussen twee individuen die een sociale relatie met elkaar hebben. Een individu kan als dominant omschreven worden wanneer er duidelijk sprake is van een vaststaand patroon, waarbij verschillende situaties steeds voordelig uitpakken voor dat specifieke, dominante individu. Denk hierbij aan toegang tot belangrijke dingen voor het dier als voedsel, een geprefereerde rustplaats of voortplantingspartner. Het consequent winnende individu is in dat geval dominant te noemen ten opzichte van het andere individu. Wanneer deze status is vastgesteld, stellen andere individuen binnen de sociale groep zich zodanig op (onderdanig, toegevend) dat het dominante individu iedere keer zijn voordeel behaald. Hiermee wordt eventuele escalatie van conflicten (agressie, vechten) voorkomen. Dominantie is vanuit een ethologisch (biologie) perspectief een model waarmee vrede bewaard kan worden binnen een sociale groep.

Bij onderzoeken naar interacties tussen honden is het tot op heden niet gelukt om rijgedrag te linken aan dominantie. Je zou dan namelijk verwachten dat een hond die een ander bestijgt een dominante status heeft of verkrijgt. Daarmee zou die dominante hond dan dus vaststaande voordelen behalen, ook in andere situaties met onderdanig gedrag van de tegenpartij als gevolg. Dit blijkt echter niet te bewijzen. Sterker nog, honden die zich in het onderzoek onderdanig gedroegen (verlaagd benaderen, bek likken), bestegen zelf ook regelmatig de honden ten opzichte van wie ze onderdanigheid toonden.

Goed om te weten: een hond behaalt dus geen dominante status wanneer deze andere honden, mensen of objecten bestijgt. Dit is niet het doel van het gedrag.

Sociale provocatie

Rijgedrag zou wel gezien kunnen worden als een vorm van sociale interactie waarbij de hond ook leerervaringen op kan doen. Honden zouden kunnen bestijgen om een reactie uit te lokken. Lang niet elke hond is hier van gediend (het kan ook lichamelijk ongemak veroorzaken bij een hond die plots omklemd wordt en het gewicht van een andere hond over zich heen krijgt). De meeste honden ervaren het dan ook niet als prettig wanneer zij bestegen worden.

Hormonaal

Rijgedrag komt voor bij zowel pups als volwassen honden, bij zowel reutjes als teefjes en bij zowel gecastreerde (of gesterriliseerde) als ongecastreerde (intacte) honden. Hormonen, leeftijd en lichamelijke gesteldheid kunnen echter wel degelijk van invloed zijn. Wanneer teefjes loops zijn is er een grotere drang voor reutjes om teefjes te bestijgen en loopse teefjes laten ook uitnodigend gedrag zien waarbij zij zich aanbieden. Hormonen kunnen van invloed zijn op het opwindingsniveau van honden en ook op de mate van impulsiviteit en emotionele explosiviteit. Sommige hormonen stimuleren voortplantingsdrift met rijgedrag als gevolg. Vaak gaat dit gepaard met het likken aan elkaars geslachtsdelen en soms gaan reutjes er zelfs een beetje van klappertanden. Sommige onderzoeken suggereren dat de drang voor reutjes om te rijden iets lijkt af te nemen, nadat castratie heeft plaatsgevonden, echter het zal afhangen van de onderliggende motivatie (die niet altijd hormonaal hoeft te zijn). Castratie zorgt er over het algemeen genomen dan ook niet voor dat het gedrag compleet wordt uitgedoofd. Er gaat dus meer achter rijgedrag schuil dan alleen invloed van voortplantingshormonen.

Aangeleerd gedrag

Hoewel er een instinctieve factor mee kan spelen als er sprake is van voortplantingsdrift (hier zijn geen leerervaringen voor noodzakelijk) kan er ook sprake zijn van leerervaringen die van invloed zijn. We dienen dan rekening te houden met een motiverende factor. De hond haalt er iets prettigs uit voor zichzelf, wat als gevolg heeft dat hij het gedrag gaat herhalen. Aandacht/de reactie die er op volgt (ook voor aandacht van mensen geldt dat elke vorm van reageren gezien kan worden als aandacht, zelfs als het negatief bedoeld is) kan een motiverende factor zijn. Het kan ook zijn dat de hond het bestijgen lichamelijk als prettig ervaart. De hond leert dan om op een voor hem prettige manier een overschot aan opwinding/stress/energie kwijt te raken en af te laten vloeien. Het kan dus ook een vorm van interne opluchting bieden. Het rijgedrag kan in sommige gevallen (vaak wanneer er sprake is van chronische stress) onderdeel worden van obsessief-compulsief gedrag, waarbij het gedrag overmatig uitgevoerd wordt. In dat geval doe je er goed aan om een goed geschoolde professional in te schakelen.

Conclusie

Er kunnen diverse redenen zijn waarom een hond rijgedrag vertoont. Wanneer je wil uitzoeken waarom jouw hond dit gedrag vertoont, dan kan het helpen om een dagboekje bij te houden. Probeer te noteren waneer het gebeurt, wat eraan vooraf gaat en wat er daarna gebeurt. Dit zou kunnen helpen in het vinden van een verklaring die past bij jouw hond. Vervolgens kun je beslissen of het iets is wat zorgelijk is en wat je wil voorkomen/managen of dat het volkomen onschadelijk is. Let vooral goed op eventuele stress-signalen (bij zowel de hond die bestijgt, als de ontvanger!). Wanneer er sprake is van stress-signalen waar niet gepast op wordt gereageerd (met afstand nemen, ruimte bieden), dan doe je er verstandig aan om je hond op een vriendelijke manier uit de situatie te begeleiden. Het gedrag kan vaak omgebogen worden door de hond iets anders (leuks) aan te bieden om te doen. Verder is het goed om te realiseren dat het een zeer bekend fenomeen is onder honden. Je hoeft je er als eigenaar dus absoluut niet voor te schamen. Het is onderdeel van veelvoorkomend hondengedrag.

*Meer lezen over dominantie bij honden? Klik hier.

Geschreven door Liselot Boersma, welzijnsdeskundige (PgDip CABW) en eigenaar van HondenLot, mei 2015. Copy paste/directe overname van teksten of afbeeldingen is zonder schriftelijke toestemming niet toegestaan. Het delen van de URL van deze website pagina is wel toegestaan en wordt op prijs gesteld.

Referenties:

American Veterinary Society of Animal Behavior (2008). Position Statement on the Use of Dominance Theory in Behavior Modification of Animals.
Bekoff, M. (1974). Social play and play-soliciting by infant canids. Am. Zoo. 14(1): 323–340.
Bergman, L. (2012). Canine Mounting: An Overview. Applied Behavior / North American Veterinary Conference Clinician’s Brief, January 2012: 61-63.
Drews, C. (1993). The concept and definition of dominance in animal behaviour. Behaviour 125 (3/4): 283–313.
Neilson, J.C., et al. (1997). Effects of castration on problem behaviors in male dogs with reference to age and duration of behavior. JAVMA 211 (2): 180–182
Pal, S.K. (2008). Maturation and development of social behaviour during early ontogeny in free-ranging dog puppies in West Bengal, India. Applied Animal Behavior Science 111 (1): 95–107

Meer opvallende vragen:

Artikelen van HondenLot van A tot Z