Geluidsfobie

Geluidsfobie betreft buitenproportionele angst voor geluiden. Angst is een beklemmend, bezorgd gevoel waarbij er in de belevenis van het individu sprake is van dreiging of bedreiging.

Angst kan verschillende vormen van gedrag aandrijven. Zo kan een hond die angst ervaart willen vluchten (afstand nemen, wegrennen, schuilen), een hond kan bevriezen (compleet verstijfd en onbereikbaar raken), maar sommige honden kunnen ook reageren met angstgedreven agressie, waarbij de agressie als doel heeft: het verjagen en/of op afstand houden van de dreiging. 

Zo kunnen honden ook reageren op geluiden door in de richting van het geluid te blaffen of juist op de geluiden af te stormen.

Angst heeft een belangrijke overlevingsfunctie, namelijk het waarborgen van de eigen veiligheid. Echter, wanneer de angstreacties buitenproportioneel zijn en de hond lijdt door de stress die erbij kan vrijkomen, dan kunnen er verstoringen ontstaan.

Helaas kan het ook voorkomen dat de angstreacties niet alleen tot uiting komen na het horen van geluiden, maar dat ook signalen die de hond als voorspellers ziet van de geluiden angst aanwakkeren. Denk aan het donker worden in de avond, of denk aan geuren of denk aan regen of wind (bij honden die reageren op onweer), en dergelijke.

Kun je angst belonen?

Een bekend misverstand is dat je angst zou kunnen belonen. Onterecht wordt beweerd dat angst erger zou kunnen worden als je het opvolgt met iets wat de hond als prettig ervaart (aanhalen, voertjes). Dit is onjuist. Angst kan alleen verergeren door dreiging of bedreigende ervaringen.

Angst kan dus verergeren als de betreffende hond de situatie of reactie als (be)dreigend ervaart.

Zo zou angst bijvoorbeeld kunnen verergeren als gezinsleden van de hond zich plots zeer gespannen en bezorgd gaan gedragen. Of als gezinsleden boos reageren of de hond plots negeren of afwijzen. Angst kan verergeren als gezinsleden zich plots heel anders gaan gedragen dan gewoonlijk. Of dit gebeurt is afhankelijk van hoe de betreffende hond de situatie ervaart. Om in te leren schatten wat jouw hond ervaart kan het raadzaam zijn om een betrouwbare professional om advies en begeleiding te vragen.

Oorzaken

De ontwikkeling van geluidsfobie bij honden kan allerlei verschillende oorzaken hebben. Er kan sprake zijn van aanleg die kan worden doorgegeven aan nakomelingen. Sommige rassen lijken gevoeliger te zijn voor geluidsfobie.

Er kan echter ook sprake zijn van negatieve leerervaringen met geluiden, waardoor geluidsfobie ontwikkelt. Bijvoorbeeld als de hond hevig schrikt en het geheugen het geluid en alles wat eraan gerelateerd is sterk opslaat als dreigend.

Er lijkt ook een verband te kunnen bestaan tussen geluidsfobie en pijnklachten. Dit zou kunnen komen doordat een hond met pijnklachten bij het horen van geluiden de spieren aanspant, wat een pijnscheut zou kunnen veroorzaken, waarna de hond de geluiden kan koppelen aan pijnscheuten.

Symptomen

De symptomen kunnen verschillen per hond en per situatie. Een aantal veelvoorkomende symptomen zijn: aangespannen spieren, verstijving, vluchtgedrag, onbereikbaarheid, niet meer willen eten en drinken, kwijlen, hijgen, trillen, grote pupillen, oogwit tonen, fronzen, een pootje opgetild houden. Graven of onder iets willen wegkruipen. Een ineengedoken houding met de staart tussen de benen. Hevig trekken, weg van het geluid, wanneer de hond aangelijnd is. 

Maar sommige honden gaan blaffen en trekken hierbij juist naar de bron van het geluid toe.

De intensiteit/duidelijkheid van de symptomen hangt geregeld samen met de intensiteit van het geluid (volume, afstand, maar ook geuren en luchtdruk kunnen een rol spelen).

Wat kun je doen?

Behandeladviezen kunnen sterk verschillen per individu en per situatie. Adviezen dienen goed afgestemd te worden. Indien je vermoed dat je hond lijdt aan geluidsfobie, is het raadzaam om een professional in te schakelen. Een goed bijgeschoolde professional kan een betrouwbare analyse maken en adviezen bedenken die zo goed mogelijk tegemoet komen aan de behoeftes van de betrokkenen.

In de basis bestaan de adviezen vaak uit een combinatie van management en gedragstherapie. In sommige gevallen is extra ondersteuning nodig, zoals gedragsmedicatie. Het algehele welzijn van alle betrokkenen dient hierbij meegewogen te worden.

Management bij geluidsfobie

Management omvat het voorkomen van blootstelling aan datgene wat de overmatige stress en angst triggert. Denk hierbij aan het sluiten van deuren, ramen, gordijnen. Denk aan het inrichten van een ruimte waar de hond zich veilig voelt en wordt afgeschermd. Denk aan het maskeren van geluiden door andere geluiden af te spelen die de geluidstriggers kunnen maskeren. Zo zijn er mensen die gaan stofzuigen als het onweert, omdat de hond het stofzuigen niet als bedreigend ervaart en dit het tijdelijke gedonder kan maskeren. Anderen doen de afzuiger aan of de waterkoker, bijvoorbeeld. Anderen draaien muziek met rustige dreunende bastonen die knalgeluiden of onweer kunnen maskeren.

Soms is het haalbaar om de hond af te leiden (bij afleiden neemt de hond het geluid niet waar) met iets wat een hogere prioriteit heeft voor de hond. Soms is het haalbaar om met de hond naar een andere locatie te gaan om blootstelling aan de geluiden te vermijden.

Gedragstherapie

Gedragstherapie is niet hetzelfde als afleiden. Gedragstherapie betreft een doordachte opzet met een vorm van geleidelijke blootstelling aan de triggerende geluiden in een gecontroleerde setting, waarbij de betreffende hond zich veilig voelt en ontspannen kan blijven. De hond dient de geluiden echter wel waar te nemen. Het waarnemen van de geluiden wordt gekoppeld aan veiligheid en aan iets wat de hond als prettig ervaart zoals voedsel, spel of affectie en sociale geruststelling (wat het beste effect heeft voor de betreffende hond zal altijd voorafgaand aan de therapie deskundig onderzocht moeten worden). Tijdens gedragstherapie is het van essentieel belang dat de lichaamstaal van de hond goed geïnterpreteerd wordt. Daarnaast speelt timing een cruciale rol en dient de blootstelling geleidelijk te gebeuren. Vandaar dat het raadzaam is om gedragstherapie onder begeleiding van een professional te laten plaatsvinden.

Gedragsmedicatie - alleen door een dierenarts

Wanneer management en gedragstherapie lastig haalbaar zijn en wanneer het welzijn van de hond onder grote druk staat, dan kan gedragsmedicatie als ondersteuning ingezet worden. Alleen een dierenarts (die inzage heeft in het medische dossier van het individu) mag gedragsmedicatie voorschrijven. Denk hierbij aan middelen die angstreacties zouden kunnen dempen of voorkomen, zonder dat het welzijn van de hond hierbij onder druk komt te staan.

Naast gedragsmedicatie bestaan er ook supplementen die een licht ondersteunend effect zouden kunnen hebben. Ook hiervoor geldt dat deze goed afgestemd dienen te worden op het individu.

Let ook op jouw eigen welzijn!

Het samenleven met een hond die aan geluidsfobie lijdt kan impact hebben op het welzijn van alle betrokkenen. Doordat zowel honden als mensen sociale zoogdieren zijn, kunnen zij elkaar zowel positief als negatief beïnvloeden. Zo kunnen mensen ook gespannen en bezorgd raken wanneer de hond gespannen raakt (en andersom ook). Dit is begrijpelijk en normaal. Mensen kunnen hierbij zelf ook gevoeliger raken voor geluiden. 

Het is dan ook belangrijk om niet alleen op de hond te letten, maar ook op de betrokken mensen. Goed zorgen voor jezelf en lekker in je vel zitten kan positief bijdragen aan het welzijn van jouw hond. Het kan ook helpen om samen dingen te doen die je beiden leuk vindt, zoals bijvoorbeeld rustige wandelingen, samen spelen, samen ontdekken, samen knuffelen en genieten van de sociale verbinding.

Geschreven door Liselot Boersma, welzijnsdeskundige (PgDip CABW) en eigenaar van HondenLot, november 2024. Copy paste/directe overname van teksten of afbeeldingen is zonder schriftelijke toestemming niet toegestaan. Het delen van de URL van deze website pagina is wel toegestaan en wordt op prijs gesteld.