Gedragsmedicatie

Ik krijg op zeer regelmatige basis vragen over gedragsmedicatie. Ik deel mijn kennis en ervaringen heel graag, maar ik hecht ook waarde aan het duidelijk aangeven van grenzen wanneer het op mijn kennis aankomt. Mijn hoogst behaalde diploma geeft mij niet een vrijbrief om op een deskundige toon advies te geven over de toediening van gedragsmedicatie (of elke andere vorm van medicatie).

Helaas hoor en lees ik geregeld dat zowel liefhebbers als hondenprofessionals elkaar adviseren over medicatie. Wanneer hier niet terughoudend mee wordt omgegaan, vind ik dit risicovol en onverstandig. Beroepen die medisch advies mogen geven zijn namelijk wettelijk beschermd. Ook daarom publiceer ik dit artikel als een waarschuwing voor mensen die op zoek gaan naar medisch advies (, want dat is wat medicatie is: medisch).

Wat weet ik er van dan?

Ik kan niet alles opschrijven wat ik weet (en wat mijn persoonlijke praktijkervaring is), maar ik kan wel een indicatie geven. Voor het behalen van mijn diploma (PG CABW) heb ik mij o.a. in de klinische/medische benadering op gedrag moeten verdiepen. Ook moest ik kennis opdoen over lichamelijke reacties en processen die plaatsvinden binnen het zenuwstelsel. Daarnaast heb ik een theorie examen moeten afleggen over psychofarmaca.

Ik weet hoe sterk de invloed van lichamelijke processen op gedrag zijn en dat veel van de psychofarmaca die psychiaters voorschrijven bij mensen ook getest zijn op andere diersoorten (omdat er binnen onze lichamelijke processen overeenkomsten bestaan). Ik ben dus niet verbaasd als ik lees dat veel dieren in dierentuinen antidepressiva slikken, om maar een voorbeeld te noemen.

Gedragsmedicatie kan in sommige gevallen een hond meer toegankelijk maken voor training en therapie waardoor het waardevol kan zijn. Daarnaast is gedragsmedicatie soms nodig om het welzijn een hond te verbeteren (bijvoorbeeld wanneer aanpassingen in de leefomgeving onmogelijk zijn).

Gedragsmedicatie is nooit een opzichzelfstaande behandeling. Gedrag wordt niet zo even aangepast met een pilletje. Er is altijd meer nodig (in de vorm van training, gedragstherapie en/of aanpassingen in de omgeving waar mogelijk).

Ik heb ook basale kennis over de classificatie van verschillende psychofarmaca en hoe gedrag zeer subtiel kan worden beïnvloed door diverse chemische aanpassingen te creëren binnen synapsen (de ruimte tussen zenuwuiteindes) in het zenuwstelsel. Ik weet dat de werking van neurotransmitters door bepaalde middelen verzwakt of versterkt kan worden en dat dit gevolgen kan hebben op emotionele processen, waardoor het invloed kan hebben op gedrag. Ik weet zelfs van een aantal veelvoorkomende vormen van medicatie hoe de werking precies verloopt (en bijvoorbeeld wat het verschil is tussen de werking van clomipramine, fluoxetine, clonidine of selegiline).

Ik weet ook dat er soms rekening gehouden moet worden met voeding (die ook invloed kan hebben op regulatieprocessen en neurotransmitter-systemen) en dat bepaalde medicatie nooit gecombineerd moet worden. Ik weet ook dat er tal van natuurlijke supplementen bestaan waarvan de wetenschap de werking nog niet aannemelijk bevonden heeft (dat hoeft overigens niets te bewijzen), waarvan de dosering tricky kan zijn en waar zeer zorgvuldig en voorzichtig mee om moet worden gegaan, zeker in combinatie met andere medicatie (wat soms zelfs levensbedreigend kan zijn).

Ik weet dat er onderzoeken bestaan die het effect van bepaalde gedragsmedicatie bij bepaalde gedragsverstoringen/aandoeningen positief bevestigen (aannemelijk achten). Echter, ik weet ook dat er meer onderzoek nodig is om te weten hoe die stofjes precies invloed uitoefenen op gevoelens en gedrag. Sommige neurotransmitters beïnvloeden wel tientallen processen (één type kan bijvoorbeeld invloed hebben op zowel honger, slaap als de gemoedstoestand en meer). Ik weet dus ook dat niemand het op dit moment echt heel precies weet.

Maar het allerbelangrijkste wat ik weet? Dat is dat ik niet zes jaar op universitair niveau heb gestudeerd. Dat ik geen dierenarts ben en dat het beroep dierenarts (net als mensenarts) een beschermd beroep is. Ik weet ook dat het mogelijk is om na het succesvol behalen van het dierenartsdiploma verder te specialiseren in gedrag en de toepassing van psychofarmaca. Dit is een specialisatie die nog jaren extra studeren kost (bovenop die zes jaar). Die kennis heb ik NIET.

Een ruwe kennisvergelijking

Wanneer mensen vragen om een ruwe kennisvergelijking tussen hondenberoepen en mensenberoepen, leg ik vaak het volgende voor:

Vergelijk een hondentrainer met een coach
Vergelijk een hondengedragstherapeut met een psycholoog
Vergelijk een dierenarts met een huisarts
Vergelijk een EBVS European veterinary specialist in behavioral medicine met een psychiater

Alleen die laatste twee mogen medicatie voorschrijven, waarbij het goed is om te weten dat de titel 'veterinaire gedragsdeskundige' op zichzelf geen beschermde titel is (dus niet iedere dierenarts die zich gedragsdeskundige noemt is per definitie ook gespecialiseerd in de toepassing van psychofarmaca). Vandaar dat ik in bovenstaande (ruwe!) vergelijking met een psychiater verwijs naar een Europees erkend, zeer gespecialiseerd beroep.

De bovenste twee (trainer en therapeut) mogen geen medicatie voorschrijven en dat komt omdat het zeer complexe materie is waar jaren voor gestudeerd moet worden op academisch niveau.

Een gedragstherapeut kan wel constateren dat een therapie of training niet goed aanslaat en een therapeut kan ervaringen delen, maar een gedragstherapeut kan jou niet betrouwbaar informeren over welk type medicijn jouw hond voorgeschreven zou moeten krijgen. Wanneer een gedragstherapeut vermoed dat er medische invloed moet worden uitgeoefend op lichamelijke processen, dan verwijst deze je hopelijk door naar een dierenarts of een zeer gespecialiseerd dierenarts. In het meest gunstige geval ontstaat er een goede samenwerking tussen de arts en therapeut, wat een positieve boost kan opleveren in het verbeteringsproces.

Ben je op zoek naar deskundig advies op het gebied van gedragsmedicatie? Wees dan zeer terughoudend met het aannemen van informatie van mensen die hier niet voor zijn opgeleid. Aan alle hondenverzorgers en hondenprofessionals die op een deskundige toon advies geven over de toediening van medicatie: pas op, schoenmaker, blijf bij je leest.

Geschreven door Liselot Boersma, welzijnsdeskundige (PgDip CABW) en eigenaar van HondenLot, november 2017. Copy paste/directe overname van teksten of afbeeldingen is zonder schriftelijke toestemming niet toegestaan. Het delen van de URL van deze website pagina is wel toegestaan en wordt op prijs gesteld.

Meer artikelen van HondenLot:

Artikelen van HondenLot van A tot Z