Hondentraining - Corrigeren

Wat is corrigeren?

Corigeren omvat alles wat zorgt dat gedrag onderbroken wordt, afneemt en/of stopt.

Gedrag dient (bij gezonde honden) een doel en voorziet honden in een eigen behoefte. Gezonde honden proberen via gedrag hun eigen welzijn te waarborgen en bevorderen waar mogelijk. Achter gezond hondengedrag gaan dus altijd hondenwelzijnsbehoeftes schuil. De hond wordt gemotiveerd door de eigen behoeftes. Datzelfde principe geldt voor gedrag wat honden niet laten zien. Als een hond iets niet (meer) doet, dan staat het gedrag niet meer in dienst van de behoeftes van de hond.

Correcties kunnen een hond leren dat bepaald gedrag niet (meer) welzijnsbevorderend is. De hond leert dat het gedrag geen voordelen oplevert (en energieverspilling is) of de hond leert dat het gedrag iets onprettigs oplevert, waardoor de hond het gedrag niet meer zal willen tonen.

Bovenstaande inzichten hebben ervoor gezorgd dat mensen in staat zijn om doelbewust (door mensen ongewenst) gedrag van honden te corrigeren.

Men heeft gerealiseerd dat er twee redenen zijn voor een gezonde hond om gedrag niet meer te tonen:
1: het gedrag levert geen voordelen op en betreft energieverspilling, dus de hond stopt ermee

2: het gedrag levert iets onprettigs op waardoor de hond ermee stopt.

Dit heeft geresulteerd in twee vormen van correcties die veelvuldig door mensen worden ingezet:

1: Het toedienen van iets onprettigs op het moment dat het gedrag plaatsvindt.

Voorbeeld: Een hond loopt aan de lijn en iedere keer als de hond trekt geeft de mens een harde ruk terug aan de riem. Dat levert de hond lichamelijk ongemak op (een pijnscheut), waardoor de hond het gedrag zal willen aanpassen om zichzelf te beschermen.

2: Het weghalen/uitblijven van voordelige gevolgen wanneer het (ongewenste) gedrag plaatsvindt.

Voorbeeld: Een hond loopt aan de lijn en iedere keer als de hond trekt stopt de mens met voortbewegen waardoor de trekkende hond wordt tegengehouden niet meer verder komt. Alleen wanneer de lijn slap hangt lopen ze verder. Hierdoor levert het trekken de hond geen vooruitgang op en kost het de hond verspilde energie, waardoor de hond het gedrag zal aanpassen om energie kunnen te besparen.

Het toedienen van iets onprettigs, levert een hond een vorm van ongemak op via het aanwakkeren van angst en/of lichamelijk ongemak/pijn.

Het weghalen/uitblijven van voordelige gevolgen, levert een hond ook een vorm van ongemak op, via frustratie/ een teleurgesteld gevoel.

Bij het toedienen van iets onprettigs wordt er alleen actie ondernomen op het ongewenste gedrag. Deze vorm is reactief en vergt een perfecte timing. 

Bij het weghalen van voordelige gevolgen wordt er eerst uitgezocht wat het ongewenste gedrag oplevert en dat voordeel wordt vervolgens afgenomen. Deze vorm van corrigeren vraagt een proactieve denkwijze/aanpak.

Het is een misverstand om te denken dat deze vorm van corrigeren passief zou zijn. Dit misverstand komt voort uit het feit dat er in sommige gevallen voor gekozen kan worden om een hond te corrigeren door middel van het negeren van de hond. Negeren, het wegnemen van menselijke reactie/aandacht, dat kan alleen effectief zijn als correctie wanneer het ongewenste gedrag als voordelig gevolg menselijke aandacht opleverde en dat geldt voor slechts weinig ongewenst gedrag. Mensen die ongewenst gedrag negeren, zijn in de meeste gevallen dus niet effectief aan het corrigeren.

Nog een voorbeeld: een overenthousiaste hond hapt tijdens een trekspel niet in het trekspeeltje, maar in de hand van de mens als spelpartner.

Het happen in de hand is ongewenst gedrag.

Voorbeeld van iets onprettigs toedienen: De mens kijkt de hond strak aan en schreeuwt precies op het moment van happen hard "NEE! UH!” 

De hond stopt met het happen in handen doordat dit een onprettige verbale bedreiging oplevert (intimidatie, er wordt angst aangewakkerd).

Voorbeeld van voordelige gevolgen weghalen: De mens staakt op het moment van happen direct het spel en bergt het trekspeeltje op.

De hond stopt met happen in handen, omdat dit het leuke samenspel doet stoppen en het speeltje doet verdwijnen (frustratie, teleurstelling).

Corrigeren versus hondenwelzijn

In de tijd dat er nog heel weinig kennis was over de werking van lichamelijke processen, de rijke emotionele belevingswereld van honden en de vele associaties die binnen het hondenbrein gemaakt kunnen worden, werd er bij de omgang met honden nauwelijks rekening gehouden met hondenwelzijn. Bij training en gedragstherapie lag de focus dan ook altijd op het toedienen van onprettige gevolgen op ongewenst gedrag.

Men was er vol van overtuigd dat het noodzakelijk was om honden fysiek te straffen en/of te intimideren om gedrag te kunnen beïnvloeden.

Enkele voorbeelden van correcties die veelvuldig ingezet werden zijn: harde rukken aan de riem, het actief inzetten van middelen die het dier fysieke pijn/angst/stress veroorzaken (bijv. slipkettingen of strak trekkende strop), intimiderende/bedreigende vormen van aanraking (tik, schop, prik, knietje, op de hond inlopen) of dreigende vormen van stem verheffing. („NEE!” „FOEI!” „UH UH!” „PAS DR OP!”)

Inmiddels, met de kennis die er nu is over dierenwelzijn, wordt het toedienen van iets onprettigs op ongewenst gedrag afgeraden. Behalve dat dergelijke correcties een bedreiging kunnen vormen voor hondenwelzijn (dieren dienen vrij gehouden te worden van ongemak, fysieke pijn, geestelijke pijn, angst en stress), kleven er risico's aan op o.a. de volgende bijwerkingen:

Schadelijke negatieve stress die de gezondheid aantast.
Angst en stress kan het leervermogen aantasten.
De correcties worden door de hond gekoppeld aan de mens die ze toedient.
Een verhoogd risico op agressie en agressieve reacties. 
Een verhoogd risico op probleemgedrag. 
De hond kan tolerantie voor de correcties opbouwen, waardoor er steeds heftiger en zwaarder gecorrigeerd dient te worden. 
De hond kan onbedoelde associaties opbouwen en de correcties koppelen aan andere aanwezige prikkels als dieren, mensen of kinderen.
Het zelfvertrouwen van de hond kan worden aangetast.
De band tussen hond en mens kan beschadigd raken

Zo zijn er bijvoorbeeld gevallen bekend van honden die naar van alles en nogwat uitvallen aan de lijn, omdat zij constant negatieve associaties maken met hun omgeving bij pijnlijke rukken aan hun slipketting. Er zijn ook honden die hun behoefte niet meer durven te doen in het bijzijn van hun mensen, omdat zij een bedreigende reactie kregen toen zij in huis plasten. Andere honden reageren agressief wanneer hun eigenaar zijn hand beweegt, omdat zij wel eens klappen van die hand gehad hebben. Met name binnen de gedragstherapie zijn er helaas eindeloos veel gevallen bekend die terug te linken zijn naar correcties waarbij de hond iets onprettigs kreeg toegediend.

Corrigeren versus aanleren

Een hond kan via correcties leren om (door mensen ongewnst) gedrag niet meer te tonen, maar hiermee leert een hond niet welk gedrag wel door mensen gewenst wordt. Via correcties leer je een hond geen gewenst gedrag aan.

Moderne bijgeschoolde hondentrainers en professionals weten inmiddels dat je gewenst gedrag het beste kunt aanleren door gebruik te maken van prettige gevolgen (lang niet altijd voer!), waarbij er positieve associaties gemaakt worden. De hond leert dat gewenst gedrag welzijnsvoordelen oplevert. Behalve dat dit het leervermogen doet groeien, is het ook beter voor hondenwelzijn en versterkt het de band tussen hond en mens.

Veel ongewenst gedrag kan niet tegelijkertijd uitgevoerd worden met gewenst gedrag. Een hond die leert om rustig op vier poten op de grond te blijven staan, kan niet tegen mensen opspringen, bijvoorbeeld. Een hond die in zijn mand blijft liggen, kan niet onder de eettafel lopen bedelen.

Het is om deze reden dat bijgeschoolde trainers hun focus leggen op het aanleren van gedrag. Aangeleerd gewenst gedrag wordt niet alleen ingezet om ongewenst gedrag te voorkomen, maar ook om ongewenst gedrag te onderbreken of te stoppen. Je kunt dus ook 'corrigeren' met aangeleerd gewenst gedrag.

Zo kun je een hond aanleren dat naar jou toe omdraaien op jouw signaal, gewenst gedrag is wat iets prettigs oplevert. Een hond die onderweg is naar een bereikbare schaal met kaasblokjes wanneer je ergens op visite bent, bijvoorbeeld, kun je op zo’n moment het signaal geven om om te draaien naar jou toe. Je hoeft dan dus niet te intimideren of dreigen met iets als "UH UH", maar je kunt ook een vriendelijk geluidje maken om je hond te laten omdraaien. Misschien verdient jouw hond daar dan wel een mini stukje (ongezonde, maar o zo lekkere) kaas mee, waardoor het nòg lonender zal worden om op jouw signaal te reageren.

Zo zijn er tal van voorbeelden en mogelijkheden te omschrijven waarbij je het aanwakkeren van angst of ongemak bij de hond zou kunnen voorkomen.

Voor mensen is het wel een flinke uitdaging. Het zit namelijk in onze aard om af te reageren en om boos te worden of frustratie te uiten wanneer dingen niet gaan zoals wij willen. Het toedienen van iets onprettigs levert mensen meerdere voordelen op (o.a. opluchting en een direct effect), waardoor ons gedrag versterkt zal worden, ook al kunnen ze nare bijwerkingen opleveren. Bovendien, wanneer het een emotionele reactie betreft, dan zal je als mens eerder geneigd zijn om iets gefrustreerd te schreeuwen dan om een vriendelijk signaal te geven. Denk bijvoorbeeld aan een situatie waarbij een hond plots een drukke straat oploopt. Wat is dan jouw eerste reactie?

Het is dus van belang om je te verdiepen in kennis over corrigeren en om je bewust te zijn van de gevolgen, risico’s en nadelen van sommige correctievormen. Ik hoop dan ook dat het de insteek van mensen zal zijn om nooit of in elk geval zo min mogelijk bestraffende reacties in te zetten waarbij de hond iets onprettigs wordt toegedient.

Tegelijkertijd is het ook belangrijk om te realiseren dat wij zelf ook dieren zijn met een vurige emotionele belevingswereld. Hard oordelen over anderen is wat mij betreft dan ook een ongewenste vorm van corrigeren.

Geschreven door Liselot Boersma, welzijnsdeskundige (PgDip CABW) en eigenaar van HondenLot, september 2015. Copy paste/directe overname van teksten of afbeeldingen is zonder schriftelijke toestemming niet toegestaan. Het delen van de URL van deze website pagina is wel toegestaan en wordt op prijs gesteld.

Wat is corrigeren?

Corrigeren versus hondenwelzijn

Corrigeren versus aanleren

Meer over training: