Frustratie tolerantie
Neem contact op met Lot
Meld je aan voor de nieuwsbrief

All website content: © HondenLot | KVKnr: 69598886 | Westbeemster | mail: info@HondenLot.nl |

Privacy Statement | Cookie Verklaring

Frustratie tolerantie


Naar mijn gevoel is dit nog een zeer onderbelicht onderwerp: frustratie bij honden. Ik vind dat zonde, want ik constateer binnen mijn vakgebied dat heel erg veel mensen problemen ervaren die veroorzaakt worden door frustratie gedreven gedrag van honden. Ik heb daarnaast een sterk vermoeden dat veel van deze problemen voorkomen zouden kunnen worden wanneer er vanaf jonge leeftijd en gedurende een hondenleven aandacht besteed zou worden aan frustratie tolerantie. Honden kunnen namelijk ook leren om frustratie op een gezonde (en tevens een door mensen gewenste) manier te verwerken. In dit artikel leg ik uit wat frustratie bij honden inhoudt, hoe je het zou kunnen herkennen, welke problemen er door kunnen ontstaan, mogelijke oorzaken en tips m.b.t. wat je zou kunnen doen om frustratie tolerantie op te bouwen bij honden.


Frustratie - wat is dat?

Het omvat een overlevingsmechanisme (ook wel ‘emotie’ genoemd) die binnen het hondenbrein kan worden geactiveerd. Hierop volgt gedrag wat voor de hond als (overlevings)doel heeft: het behouden of verkrijgen van voorspelbaarheid en controle over eigen belevenissen of het verkrijgen of behouden van bronnen die voor de hond van grote waarde zijn (bij ‘bronnen’ kun je denken aan zaken als voedsel, comfort, speeltjes, aandacht, etc…).

Frustratie kan in het hondenbrein geactiveerd worden wanneer:

  • voorspelbaarheid voor de hond ontbreekt (er is sprake van onduidelijkheid en/of teleurstelling),
  • wanneer de hond controle over eigen belevenissen verliest of hierin beperkt wordt (denk bijvoorbeeld aan beperkt worden in bewegingsvrijheid via geblokkeerde toegang of wanneer een hond is aangelijnd), of
  • wanneer er beperkingen ontstaan of dreigen te ontstaan m.b.t. toegang tot bronnen die voor de hond van grote waarde zijn (bijvoorbeeld wanneer een hond met een bal speelt en een ander dier benadert diezelfde bal…of kluif…of aandacht/eten-gevend persoon, etc..)


Hoe herken je frustratie bij honden?

Hiervoor is het belangrijk om de omstandigheden waarin het gedrag plaatsvindt deskundig onder de loep te nemen (schakel bij twijfel dan ook altijd een bijgeschoolde professional in die bekend is met de krachtige invloed van overlevingsmechanismes/emoties op gedrag). Wanneer het gedrag te linken is aan bovenstaande omschrijvingen (gebrek aan: voorspelbaarheid, controle over eigen belevenissen of toegang tot waardevolle bronnen), dan is de kans groot dat er sprake is van frustratie. Hoewel iedere hond een uniek individu is en elke hond anders kan reageren wanneer er sprake is van frustratie, bestaan er wel herkenbare gedragingen die regelmatig aan frustratie gelinkt worden. Deze omschrijf ik in de volgende alinea.


Frustratie gedreven probleemgedrag

Frustratie gedreven gedrag wordt door mensen vaak omschreven als: drammen, opdringerig, teleurgesteld en boos. Daarnaast zijn er nog veel mensen die het omschrijven als dominant gedrag (een term die ik persoonlijk liever niet gebruik, lees hier waarom).

Hieronder noem ik een aantal gedragingen die gelinkt zouden kunnen worden aan frustratie, maar let op: elke hond is uniek, alleen een gedragsomschrijving is nooit genoeg voor een diagnose (gedrag=geen diagnose). Onderstaand gedrag kan bij honden dus ook andere oorzaken hebben.

  • Vocaliseren: aanhoudend blaffen, jammeren, piepen, janken, huilen.
  • Slopen: lijnen kapot bijten tijdens het wandelen (happen in de lijn), maar ook slopen in huis
  • Fysiek trekken en duwen: trekken aan de lijn, tegen dieren (o.a. mensen, honden) opspringen of aanduwen.
  • Druk doen/stress ontlading: overmatig opgewonden gedrag (wat zich via stress ontlading kan uiten in o.a. berijden of druk rondjes rennen)
  • Agressie & intimidatie: grommen, dreigen, happen, aanvallen, bijten


Mogelijke oorzaken

Wanneer er gekeken wordt naar het verleden van een hond kan het volgende meespelen:

  • Gebrek aan interactie met de moederhond en broers/zusjes, waardoor een pupje te weinig sociale vaardigheden en begrenzende leerervaringen opdoet.
  • Gebrek aan teleurstellende ervaringen waardoor er een geen coping mechanisme is ontstaan (bijvoorbeeld: er is altijd voedsel aanwezig, een pup is niet door de moeder gespeend, er bestaat altijd vrijheid, er bestaan geen grenzen binnen sociale interacties, etc..)
  • Gebrek aan voorspelbaarheid, geen consequente gevolgen op gedrag
  • Gebrek aan beloningen voor gewenst gedrag (hond weet niet wat wel gewenst is omdat dit niet actief wordt opgevolgd met beloningen)
  • Totale overdaad of juist een compleet gebrek aan fysiek blokkerende beperkingen
  • Overmatige vertroeteling, altijd de zin hebben gekregen.

Wanneer er gekeken wordt naar actuele oorzaken kan het volgende meespelen:

  • Gebrek aan mentale stimulatie (verveling)
  • Vermoeidheid (te veel inspanning)
  • Fysieke blokkade/tegenwerking (aanlijnen, wegduwen, blokkeren)
  • Gebrek aan controle over eigen belevenissen
  • Grote honger of dorst
  • Onverwachte gebeurtenissen
  • Gebrek aan of afwezigheid van sociale interacties


Tips om frustratie tolerantie op te bouwen bij honden

Doel is om honden te leren om te ontspannen en rustig gedrag te tonen tijdens het verwerken van teleurstellingen.

Let op: indien je vermoedelijk frustratie gedreven probleemgedrag ervaart en je hier aan wil werken met jouw hond is begeleiding van een bijgeschoolde professional sterk aan te raden, want de aanpak kan verschillen per hond (iedere hond is uniek).


Een belangrijk algemeen punt is: je hoeft een hond niet te pesten of hevig te frustreren om een hond te leren om met frustratie om te gaan. Sterker nog, dit zou averechts kunnen werken. Het is dan ook van groot belang dat je de hond actief beloond bij gewenste reacties op teleurstellingen, bijvoorbeeld door een gewenste vorm van ingehouden ontspannen gedrag op te volgen met iets wat de hond prettig vindt.


Een ander punt van aandacht is: let op de beloningsvorm en pas deze aan op de hond. Sommige honden raken bijvoorbeeld dermate opgewonden van hun lievelingsbeloningen dat je beter kunt oefenen met beloningen die minder opwinding veroorzaken (bijvoorbeeld met een droog brokje i.p.v. worst of bijvoorbeeld door vrijheid/ruimte te bieden als beloning, i.p.v. een bal). Dit zal per hond kunnen verschillen.


  • Zelfbeheersing of impuls-controle, waarbij een hond actief beloond wordt voor het tonen van zelfbeheersing in de vorm van rustig, ontspannen gedrag.
  • Aanleren en belonen van ingehouden lopen (ook wel ‘wandelen zonder trekken’ genoemd)
  • Barrière training: waarbij een hond leert om zelfstandig ontspannen te kunnen verblijven op afstand of achter een hekje
  • Premack principe oefeningen, waarbij je gebruik maakt van iets wat een hond graag wil om gewenst gedrag mee te bekrachtigen (bijvoorbeeld: de hond wil graag door een hek. Jij vraagt de hond om eerst te zitten en beloond dit gewenste gedrag vervolgens door ‘vrij’ te geven en het hek te openen. Ook wel bekend als ‘oma’s regel’: eerst je bord leeg eten, daarna krijg je een toetje.)
  • Leer de hond een signaal die aangeeft dat er niets verwacht hoeft te worden, bijvoorbeeld “klaar” en pas dit signaal consequent toe op momenten dat dingen op zijn of interacties stoppen.
  • Voerpuzzels of zoekspelletjes waarbij een hond geleidelijk leert om zelfstandig problemen op te lossen (start op een voor de hond gemakkelijk niveau en maak puzzels of zoekspellen langzaam uitdagender voor de hond waardoor de zelfbeloning langzaam verder wordt uitgesteld).


In de ideale wereld leren pups vanzelf om met frustratie om te gaan via normale interacties met hun omgeving. Toch is het zeer raadzaam om pups en honden actief te leren om teleurstellingen op een gewenste manier te verwerken. Een gezonde vorm van frustratie tolerantie voorkomt niet alleen probleemgedrag, het is ook van groot belang voor hondenwelzijn.



Geschreven door Liselot Boersma, gedrag & welzijn deskundige (PgDip CABW) en eigenaar van HondenLot, augustus 2018. Inclusief bronvermelding en digitale doorverwijzing wordt delen op prijs gesteld. Copy paste/directe overname is zonder schriftelijke toestemming niet toegestaan.



Referenties:

  • Wright, B. (2016) ‘Learning Frustration Tolerance’, Barks from the Guild, pp. 21-23
  • Zulch, H. & Mills, D.S. (2012). Life Skills for Puppies



Meer lezen m.b.t. gedragstherapie: