Honden en Kinderen

Honden & Kinderen

Kinderen zijn helaas bovengemiddeld vaak het slachtoffer bij bijtincidenten met honden. Betrouwbare educatie voor zowel kinderen als volwassenen zou de kans op incidenten kunnen verkleinen. In dit artikel deel ik recente kennis en inzichten over de meestvoorkomende onderliggende emoties die agressie kunnen aandrijven, aangevuld met een aantal waardevolle tips om het opborrelen van deze gevoelens bij de hond te voorkomen.

Het belangrijkste advies is: houd ALTIJD toezicht op interacties tussen babies/peuters/kinderen en honden en leer subtiele signalen van ongemak bij honden te herkennen.

Bij het tot uiting komen van gedrag kunnen allerlei factoren meespelen. Hondengedrag kan complex zijn en iedere hond is een uniek individu. Hierdoor is het onbetrouwbaar om stellige uitspraken te doen over de oorzaken van bijtincidenten wanneer je geen grondig onderzoek hebt kunnen doen.

In dit artikel behandel ik drie typen herkenbare emoties die agressie kunnen aandrijven. Let op: er kan aanzienlijk meer (mee)spelen. Schakel bij agressieproblematiek een bijgeschoolde professional in.

Angstgedreven agressie

Angst kan bij de hond opborrelen als de hond (gedrag van) kinderen als bedreigend ervaart. Doel van angstgedreven agressie is zelfbescherming.

Bijvoorbeeld, omdat er sprake is van onvoorspelbaarheid en/of een gebrek aan controle over eigen belevenissen bij de hond. Met agressie probeert de hond het gedrag van het kind te beïnvloeden, bijvoorbeeld: de interactie te stoppen, het kind op afstand houden of verjagen.

Kinderen bewegen zich vaak onvoorspelbaar (impulsief, sterk variërende snelheid) en zijn daarnaast ook vaak luidruchtig, omdat zij nog niet in staat zijn om hun eigen impulsen, opwinding en emoties goed te reguleren. Dergelijk gedrag kan angst bij honden aanwakkeren. Kinds gedrag als honden opjagen (er achteraan rennen), de hond benaderen op een intimiderende manier (onbedoeld indringend aanstaren, stem verheffen, er overheen buigen) of de hond vasthouden (waarbij de hond controle verliest over eigen belevenissen) kunnen angst aanwakkeren bij honden.

Drie tips om angst te voorkomen:

Laat honden zelf initiatief nemen voor het wel of niet aangaan van interactie en laat kinderen honden niet actief benaderen
Gebruik bij eventueel aanhalen bijvoorbeeld een 3-seconden-regel in een soort spelvorm: "je mag 3 seconden aaien, daarna haal je je handen helemaal weg. Blijft de hond bij jou, beweegt hij naar jou toe, dan mag je weer 3 seconden aaien. Zo niet: helaas, dan is de interactie door de hond afgebroken en dat dient gerespecteerd te worden".

Zorg dat beiden op een veilige manier positieve ervaringen kunnen opdoen in elkaars bijzijn (hiervoor hoeven ze elkaar niet aan te raken!)
Bied honden altijd ruimte en toegang tot een veilige haven waar zij zich kunnen terugtrekken en niet gestoord worden

Frustratiegedreven agressie

Net als mensen, kunnen honden ook gefrustreerd raken en in woede uitbarsten waarbij ook agressie tot uiting kan komen. Frustratie kan opborrelen wanneer de hond controle verliest (of dreigt te verliezen) over eigen bewegingen of over zaken die voor de hond van grote waarde zijn (speelgoed, voedsel, ligplek, etc.). Het kan ook opborrelen wanneer verwachtingen niet uitkomen (gebrek aan voorspelbaarheid speelt dus ook hier een rol). Doel van frustratiegedreven agressie is: het behouden of verkrijgen van de gewenste controle.

Frustratie kan opspelen wanneer er zaken van waarde voor de hond aanwezig zijn. Denk hierbij niet alleen aan voedsel, speelgoed en locaties/ligplaatsen, maar ook aan personen die voor de hond van grote waarde kunnen zijn. Zo kan een volwassene die de hond altijd voert of prettige aandacht biedt een waardevolle bron zijn voor een hond. Dus ook het bijzijn van een voor de hond waardevolle volwassene in combinatie met een kind, kan frustratie bij honden activeren.

Let op: ook een kind, peuter of baby zelf kan door een hond als een waardevolle bron beschouwd worden (bijvoorbeeld omdat ze vaak voedsel morsen/geven of prettige aandacht bieden). Soms lees je verhalen over honden die kinderen of babies zouden ‘beschermen’, omdat ze agressie inzetten bij de benadering van anderen. In verreweg de meeste gevallen is hier geen sprake van bescherming op de manier die veel mensen denken, maar is er sprake van frustratie waarbij de hond controle wil houden over iets wat voor de hond van waarde is (net zoals voedsel, speeltjes, etc).

Frustratie kan ook opborrelen wanneer kinderen honden beperken in hun bewegingsvrijheid (toegang blokkeren, aangelijnd houden, fysiek tegenhouden, etc.).

Drie willekeurige tips om frustratie te voorkomen:

Zorg voor duidelijkheid en structuur bij interacties tussen honden en kinderen (laat een hond bijvoorbeeld bekende oefeningen uitvoeren waardoor interacties voorspelbaar blijven voor de hond. Gestructureerde trainingsspellen bijvoorbeeld.)
Wees extra waakzaam bij- of voorkom de aanwezigheid van (voor de hond) waardevolle bronnen in het bijzijn van kinderen. Laat een hond nooit gestoord worden door kinderen wanneer hij eet, kluift of wanneer hij ligt te rusten. Leer kinderen om NOOIT iets van een hond af te nemen.
Zorg dat kinderen honden zo veel mogelijk vrij laten bewegen (niet vasthouden, tegenhouden of blokkeren)

Pijngedreven agressie

Pijn kan opspelen wanneer er fysieke schade is of dreigt te ontstaan, maar pijngedreven gedrag kan ook tot uiting komen wanneer de hond anticipeert op pijn (na het opdoen van leerervaringen). Doel van pijngedreven agressie is: het voorkomen van (verdere) fysieke schade.

Dit behoeft wellicht weinig uitleg, maar toch speelt pijn en lichamelijk ongemak vaker dan gedacht een sleutelrol bij bijtincidenten. Denk niet alleen aan opvallende lichamelijke aandoeningen, maar denk ook aan subtielere klachten, zoals maag-darm-klachten of spierpijn. Kinderen kunnen zichzelf nog niet goed beheersen en ze kunnen lastig inschatten of iets zachtjes of hardhandig overkomt op een ander. Per ongeluk te hardhandig aaien komt regelmatig voor (slaan op de hond, in plaats van een vriendelijk bedoeld klopje, bijvoorbeeld). Aan oren trekken, aan staarten trekken, schoppen, handen in de ogen prikken, over de snuit grijpen, dit zijn gedragingen die veelvuldig voorkomen bij interacties tussen babies, peuters, kinderen en honden. Bij de activatie van pijn kan een hond plots agressief reageren.

Drie willekeurige tips om pijn te voorkomen:

Bescherm honden waarvan je weet dat ze pijnklachten ervaren en houd ze op een comfortabele, prettige en veilige manier gescheiden van kinderen.
Houd altijd toezicht en begeleid kinderen actief in hun interacties met honden. Leer ze bijvoorbeeld om zachtjes te kriebelen op de borst, in plaats van een aai over de kop.
Houd impulsieve (eventueel hardhandige) aanrakingen van babies, peuters en kinderen tegen door ze goed vast te houden in bijzijn van honden of door ze op voldoende afstand te houden
Wees extra waakzaam wanneer je vermoed dat er sprake kan zijn van pijn of lichamelijk ongemak bij de hond (ouderdom of medische aandoeningen) en zorg dat kinderen honden met pijnlijke aandoeningen zo veel mogelijk met rust laten

Angst, frustratie en pijn zijn niet de enige emoties en oorzaken die agressie kunnen aandrijven bij honden. Ook rondom spelgedreven gedrag kunnen incidenten ontstaan wanneer een hond een kind (per ongeluk) schade aanricht (bijvoorbeeld door ze omver te lopen/springen, maar ook wanneer er speels gebeten wordt).

Er kan ook sprake zijn van de activatie van verlangen wanneer een hond hardhandig voedsel uit een kinderhand hapt of, in het zeer uitzonderlijke geval (let op, dit is uiterst zeldzaam), wanneer een (vaak snel bewegende of hoog gillende) baby of peuter prooivangstgedrag binnen het hondenbrein activeert.

Prooivangstgedrag is een zeer gevaarlijke vorm van agressie, omdat de hond in dat geval de intentie heeft om een snel bewegend dier te vangen en doden. Gelukkig komt dit zeer zelden voor t.o.v. babies, peuters of kinderen (ziekte dient hierbij altijd uitgesloten te worden), maar het moet niet vergeten worden. Prooivangstgedrag is te herkennen aan muisstil sluipen, strak fixeren, in complete stilte achtervolgen/najagen en flink schudden bij het bijten.

Als laatste herhaal ik graag nogmaals het meest belangrijke advies: houd ALTIJD toezicht en herken subtiele signalen van ongemak die honden kunnen afgeven, zodat je tijdig kunt ingrijpen (met het creëren van ruimte en afstand) om escalatie en incidenten te voorkomen.

Geschreven door Liselot Boersma, welzijnsdeskundige (PgDip CABW) en eigenaar van HondenLot, mei 2018. Copy paste/directe overname van teksten of afbeeldingen is zonder schriftelijke toestemming niet toegestaan. Het delen van de URL van deze website pagina is wel toegestaan en wordt op prijs gesteld.

Meer lezen m.b.t. gedragstherapie:

Artikelen van HondenLot van A tot Z