Stress-signalen herkennen

Stress-signalen herkennen

Honden zijn zeer conflictvermijdende dieren die communiceren via hun lichaamstaal. Via geritualiseerde signalen kunnen honden elkaar kenbaar maken dat zij zich niet op hun gemak voelen bij een bepaalde situatie of dat zij liever geen interactie wensen aan te gaan. Goed gesocialiseerde honden zullen hier gepast op reageren. Met deze signalen kunnen honden o.a. aangeven dat ze behoefte hebben aan meer ruimte. Het zou dus iets kunnen zeggen in de trend van: "Geef mij ruimte, ik wens geen conflict". Sommigen noemen dit ook wel eens 'kalmerende signalen', omdat deze signalen eventuele opkomende agressie van andere soortgenoten blijken te kalmeren/sussen. Recent onderzoek toonde aan dat honden hier inderdaad hun gedrag op aanpassen, met name wanneer er sprake was van spanning.

Een conflictgevoel kan stress veroorzaken. Er zijn ook onderzoeken gedaan naar honden die stress ervaarden en tijdens de (behoorlijk nare) experimenten werden diverse geritualiseerde signalen gelinkt aan stress. Deze signalen worden daarom ook geregeld stress-signalen genoemd. Honden tonen deze signalen ook richting andere diersoorten, waaronder mensen. Als je met honden omgaat is het heel erg belangrijk dat je deze signalen herkent, zodat je weet wanneer een hond zich wellicht ongemakkelijk voelt bij een situatie. Wanneer je deze signalen waarneemt kun je de hond wellicht verlichting bieden door de hond uit de situatie te begeleiden of door zelf meer afstand te nemen indien de signalen naar jou toe gericht zijn.

Indien je een situatie als zorgelijk of problematisch ervaart, overweeg dan om een betrouwbare professional in te schakelen die op individuele basis kan werken aan verbetering of verandering met de nadruk op welzijn.

Gepast reageren kan het risico op escalatie verkleinen. Veel bijtincidenten ontstaan wanneer de betreffende mensen zich niet bewust zijn van de vele signalen die de honden vooraf kunnen afgeven. Agressie kan tot uiting komen, nadat er niet gepast wordt gereageerd op de conflictvermijdende stress-signalen.

Een aantal veelvoorkomende signalen die gerelateerd kunnen zijn aan ongemak, stress, conflict:

Wegdraaien van het hoofd en wegkijken. De hond draait zijn hoofd weg van datgene wat hij wil vermijden.

Tongelen (hierbij likt de hond zijn lippen en/of neus af)
Ogen sluiten, langzaam knipperen met de ogen
Vertraagd bewegen (sluipen)
Lichamelijk wegdraaien, algehele afwending
Gapen
Hijgen
Oogwit laten zien (vanuit een schuine hoek kijken waarbij je overduidelijk witte randen te zien krijgt rondom de ogen)
Pootje liften (vaak wordt een van voorpoten kort of voor een langere tijd opgetild)
Afschudden (hierbij schud de hond spanning uit het lijf en probeert de hond te herstellen van een stressvolle situatie)
Vocaliseren (piepen, blaffen, janken)
Lichamelijke onrust (druk doen, hyperactiviteit)
Het plots stijf sluiten van de bek
Bevriezen (het hele lichaam verstijfd)
Overspronggedrag (plots krabben, 'uit het niets' beginnen met graven, druk beginnen te snuffelen of overdreven druk spelgedrag inzetten, niezen)
Trillen
Op de rug liggen, vaak inclusief het optrekken van pootjes en wegkijken.

Veel van deze signalen worden gecombineerd ingezet.

Belangrijk: laat de context altijd mee bepalen

Let op: Niet elke hond die bijvoorbeeld gaapt of de tong over de neus haalt is per definitie gestrest. Bovendien zijn niet alle vormen van stress meteen ernstig. Daarnaast kunnen er binnen de lichaamstaal van honden ook sterke individuele verschillen bestaan. Laat daarom de context altijd meebepalen bij jouw overweging om wel of niet in te grijpen.

Heeft jouw hond net gegeten en haalt hij de tong over zijn neus? Dan is de kans groot dat daar nog wat lekkers op zit. Is een kind jouw hond aan het knuffelen en haalt de hond de tong over de neus (vaak in combinatie met wegkijken of andere signalen), grijp dan in en zorg dat er afstand genomen wordt tussen hond en kind.

Ligt jouw hond heerlijk in zijn mand en gaapt hij voordat hij gaat slapen? Dan is er waarschijnlijk niets aan de hand. Wordt de hond opgetild en geeft hij vervolgens een gaap, dan kun je er vanuit gaan dat de hond zich ongemakkelijk voelt. Zo zijn er tal van voorbeelden. Uiteindelijk is de context waarin de signalen plaatsvinden van grote invloed op de daadwerkelijke betekenis van de signalen.

Meer lezen over de lichaamstaal van honden, klik hier.

Meer lezen m.b.t. gedragstherapie, klik hier.

Geschreven door Liselot Boersma, gedrag & welzijn deskundige (PgDip CABW) en eigenaar van HondenLot, april 2015. Copy paste/directe overname van teksten of afbeeldingen is zonder schriftelijke toestemming niet toegestaan. Het delen van de URL van deze website pagina is wel toegestaan en wordt op prijs gesteld.

Referenties:

Beerda, B., Schilder, M.B.H., van Hooff, J.A.R.A.M., de Vries, H.W. (1997). Manifestations of chronic and acute stress in dogs. Applied Animal Behaviour Science 52, pp. 307-319.
Mariti, C., Falaschi, C., Zilocchi, M., Fatjò, J., Sighieri, C., Ogi, A., Gazzano, A. (2017), Analysis of the intraspecific visual communication in the domestic dog (Canis familiaris): a pilot study on the case of calming signals, Journal of Veterinary Behavior